آیا تعاونی ها شتاب خود را از دست می دهند؟
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که طی ۹ ماه منتهی به ۲۱ آذرماه، در مجموع ۲۵۳۰ تعاونی با ایجاد ۳۹۹۵۲ شغل با سرمایه گذاری ۴۹۴.۳۴ میلیارد ریال (۱۱.۴۳ میلیون دلار) در ایران تشکیل شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته بیش از ۲۸۸۰ تعاونی راه اندازی و برای ۴۹۸۹۰ شغل ایجاد شده است.
بیشترین و کمترین تعداد تعاونی های تاسیس شده در دوره هشت ماهه امسال به ترتیب مربوط به استان های فارس (۳۲۳) و قم (۱۴) بوده است. سهم عمده تعاونی ها متعلق به شرکت های فعال در حوزه خدمات و کشاورزی است. تعاونی های خدمات بیشترین تعداد شغل را در طول دوره ایجاد کردند.
از مجموع شرکت‌های تأسیس‌شده در دوره مورد بررسی، ۳۵۷ شرکت تعاونی زنان بودند که بیش از ۴۳۴۰ شغل ایجاد کردند.
مجلس دولت را موظف کرده است که سهم تعاونی ها را در تولید ناخالص داخلی تا پایان برنامه پنج ساله ششم توسعه (اسفند ۱۳۹۱) به ۲۵ درصد برساند.
این سهم در برنامه پنج ساله پنجم توسعه نیز هدف گذاری شده است که به گفته بهمن عبداللهی رئیس اتاق تعاون ایران، اکنون ۷ درصد است.
حدود ۱۶۰ هزار تعاونی در ایران به ثبت رسیده است که از این تعداد ۱۱۰ هزار تعاونی در ۱۲۰ حوزه از جمله کشاورزی، خدمات، مسکن، حمل و نقل و تولید و غیره فعالیت می کنند. بقیه به دلیل مشکلات مالی تعطیل شده اند.» او در اوایل سال ۲۰۱۷ گفت.
عبداللهی خاطرنشان کرد: نزدیک به ۲۰ میلیون نفر در تعاونی ها عضویت دارند اما تنها ۲ میلیون نفر در این بخش اشتغال پیدا کرده اند.
برنامه‌های توسعه که توسط دولت طراحی شده و از سال ۱۹۹۱ هر پنج سال یکبار به تصویب مجلس می‌رسد، به منظور ارائه جهت‌های گسترده برای طیف وسیعی از اصلاحات اقتصادی و اولویت‌های اجتماعی است.
تعاونی به شرکتی اطلاق می شود که تحت مالکیت، کنترل و اداره گروهی از کاربران به نفع خودشان است. هر یک از اعضا بر اساس اصل یک عضو و یک رای (و نه به نسبت سهم سهام خود) در سرمایه شرکت مشارکت می کند و در کنترل شرکت سهیم است.
چالش های اساسی
علیرضا قراگوزلو، معاون امور بین‌الملل اتاق تعاون ایران در مقاله‌ای نوشت: بخش تعاونی‌ها در چند دهه اخیر به لطف روندهای جدید در مدل‌ها و فناوری‌های کسب‌وکار و همچنین چالش‌های فراوان در سطح جهانی دستخوش تغییرات عظیمی شده است. در Financial Tribune در ژوئن.
به گفته قراگوزلو، چالش اول عمدتاً مربوط به نیروی انسانی در بخش تعاون است.
اول از همه، ما شاهد میانگین سنی نسبی بالا در تعاونی ها هستیم. موضوع دیگر این است که تعاونی ها از نظر علوم کامپیوتر، زبان انگلیسی و دانش عمومی از سطح تحصیلات پایینی رنج می برند.
بدیهی است که این امر در همه کشورهایی که میانگین سنی بالایی در بخش تعاونی دارند و تمایلی به بروز رسانی ندارند، رایج است. این امر جمعیت سالمندان در تعاونی‌ها را کم ارزش نمی‌داند، اما پیامد واضح آن این است که تعاونی‌ها قادر به همگام شدن با روندهای جدید نیستند.»
این مقام مسئول وابستگی تعاونی ها به حمایت های دولتی را یکی دیگر از نقاط ضعف در اداره این شرکت ها عنوان کرد.
«ظلم» واژه‌ای آشنا میان مسئولان تعاونی‌های ایران است که می‌خواهند عملکرد ضعیف جنبش تعاونی‌های ایران را توجیه کنند. به نظر می رسد تعاونی های ایرانی همیشه منتظر دست یاری از بیرون بوده اند، زیرا مظلومیت یعنی دست یاری گرفتن یا ظلم! بنابراین کلمه بهتر برای توصیف این وضعیت «ناتوانی» به جای «ظلم» است که بر نقاط ضعف خود تعاونی ها تأکید دارد.
به گفته قراگوزلو، از آنجایی که اقتصاد تعاونی‌ها مردم‌محور است تا سهام‌محور و مبتنی بر همکاری‌های گروهی، تعاونی‌ها در مقایسه با شرکت‌های خصوصی وجوه بیشتری از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی دریافت کرده‌اند.
با ارزیابی دولت ها از لحاظ کسری بودجه و بدهی به صندوق های بازنشستگی و تامین اجتماعی، مشخص می شود که دولت ها نمی توانند نقش پایداری در تامین منابع تعاونی ها ایفا کنند. بنابراین وابستگی تعاونی‌ها به دولت دیگر اعتبار ندارد و تداوم این وابستگی به دولت اجازه می‌دهد تا در بخش تعاونی‌ها بیشتر مداخله کند.
در نهایت، این مقام مسئول عدم پاسخگویی تعاونی ها به روندهای فناوری اطلاعات را یک نقص بزرگ دانست.
تعاونی‌ها در رویکردهای الکترونیکی در فروش، توزیع، مدیریت ارتباط با مشتری و غیره جدید هستند و مدل‌های کسب‌وکار تعاونی الکترونیک ناشناخته باقی مانده‌اند. از آنجایی که رقبای بخش خصوصی همه روندها را دنبال می کنند و از رویکردهای جدید مبتنی بر فناوری اطلاعات برای ادعای سهم بیشتری از بازار استفاده می کنند، تداوم این چالش به طور جبران ناپذیری به جنبش تعاونی ها در سراسر جهان آسیب می رساند.
منبع: Financial Turbine