آیا کاهش نرخ سپرده به بازار سرمایه ایران کمک می کند؟

کیفیت ذاتی سرمایه این است که نمی تواند رشد خود را متوقف کند، زیرا کل فرآیند بازتولید اقتصادی مشروط به انباشت سرمایه است.

این سیستم به سرمایه‌گذاران برای تغذیه آن وابسته است و سرمایه‌گذاران به سیستم وابسته هستند تا ابزارهای قابل اعتماد رشد سرمایه را برای آنها فراهم کند – یک وابستگی متقابل وجودی.

پس جای تعجب نیست که همیشه یک نبرد برای یافتن و سرمایه گذاری بر روی فرصت سرمایه گذاری پرسود بعدی وجود دارد. زمانی که اوضاع خوب باشد، بهترین این فرصت‌ها معمولاً در سهام خود را نشان می‌دهند، زیرا شرکت‌های در حال رشد برای رهبری اقتصاد رقابت می‌کنند و سرمایه‌گذاران روی آنها پول خود را شرط می‌بندند و هر ریسک سود را افزایش می‌دهد.

اما وضعیت پیچیده کنونی اقتصاد ایران همه چیز را به سمت دیگری هدایت می کند.

می توان انتظار پرداخت ریسک را داشت، اما عکس آن در ایران صادق است. گزینه های ایمن و کم خطر از نظر بازدهی بسیار جذاب تر هستند. در واقع، بخش بزرگی از نقدینگی کشور با خیال راحت در بانک‌ها نگهداری می‌شود و به آرامی در نرخ‌هایی که به ۲۰ درصد و بالاتر می‌رسد انباشته می‌شود در حالی که به سختی تفاوتی در بخش تولید ایجاد می‌کند.

ناعادلانه است که سرمایه گذاران را مقصر بدانیم. تحول در فضای اقتصادی ایران، بیشتر افراد ریسک پذیر را به موجوداتی محافظه کار ریسک گریز تبدیل کرده است.

اکنون دولت اخیراً طرحی برای نظم بخشیدن به اوضاع ارائه کرده است. این شامل اجبار وام دهندگان به کاهش نرخ سپرده خود می شود، که مقامات انتظار دارند نقدینگی محبوس شده را قادر می سازد به سایر بخش ها از جمله بازار سرمایه سرازیر شود.

اقدام جدید چند روز پیش اجرا شد و بازارها همچنان در حال تعدیل هستند، با این حال به نظر می‌رسد تحلیلگران بازار سرمایه تردید دارند که حداقل در کوتاه‌مدت چیزی را تغییر دهد.

اجرا کردن یک تصمیم از قبل گرفته شده

بانک مرکزی اعلام کرده است که تمامی بانک‌ها و موسسات اعتباری باید نرخ سود سالانه و ثابت خود را به ترتیب ۱۵ و ۱۰ درصد تعیین کنند. تمام سپرده‌های انجام شده پس از اجرای این مصوبه در شنبه گذشته تحت تأثیر قرار گرفت و به افراد غیرمتعهد در مورد جریمه هشدار داده شد.

نرخ سپرده قبلاً در ژوئن کاهش یافته بود. نرخ سپرده بلندمدت از ۱۸ درصد به ۱۵ درصد رسید و نرخ های کوتاه مدت تقریباً ۱۰ درصد تعیین شد. با این حال، بسیاری از وام دهندگان نتوانستند از آن پیروی کنند، با این که نرخ ها به ۲۲٪ افزایش یافتند که کارمزدهای پنهان محاسبه شد. دستورالعمل هفته گذشته CBI عمدتاً برای اجرای تصمیم از قبل اتخاذ شده بود.

بازارها و تحلیلگران از روز شنبه سر و صدای زیادی داشتند و سعی می کردند پیش بینی کنند که سرمایه در صورت فرار از بازار پولی که اکنون به ظاهر کمتر جذاب است، به کجا خواهد رفت.

جالب اینجاست که اظهارات مسئولان در این مورد در دو قطب متفاوت بود.

ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی گفت: «کاهش نرخ سپرده به ۱۵ درصد باعث سرازیر شدن نقدینگی به سایر بازارها نمی شود، زیرا هیچ یک از این بازارها هنوز قادر به عملکرد بهتر از چنین بازدهی نیستند.

شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، اما دقیقاً برعکس این را می‌داند.

او گفت: “کاهش نرخ سپرده باعث می شود بازارهای مالی به طور فزاینده ای جذاب و رقابتی شوند.”

به نظر می رسد هر دو نکته ای دارند. سیف به طور ضمنی به رکود عمومی اقتصاد اشاره می کند و حل آن به چیزی غیر از محدود کردن بانک ها نیاز دارد.

از سوی دیگر، محمدی روی اقتدار بانک مرکزی حساب می‌کند تا وام دهندگان را به صف کند و در نهایت سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر، به‌ویژه سهام را جذاب کند.

به طور خلاصه، هر دو روی دیگری حساب می کنند تا کار خود را به طور ایده آل انجام دهند، و این اتفاق نمی افتد.

بانک ها از ضرب الاجل CBI نهایت استفاده را بردند و اکثر قراردادهای مشتریان خود را با نرخ های قبلی تمدید کردند و عملاً پول را برای یک سال دیگر در خزانه های خود مهر و موم کردند. رگولاتورهای بازار سرمایه، به نوبه خود، هنوز طرحی برای جذابیت بیشتر بازار ارائه نکرده اند.

فایننشال تریبون با کنار گذاشتن نظریه مقامات، به سراغ تحلیلگران بازار رفت تا ببیند آیا کاهش نرخ سپرده تاکنون تأثیری بر بازار سرمایه داشته است یا خیر.

بهبود در میان مدت

علی هاشمی، سرپرست تحقیقات مدیریت دارایی گریفون کاپیتال، معتقد است که پیش‌نیازهایی برای کاهش نرخ‌ها وجود دارد که تاثیر قابل‌توجهی بر بازار سهام داشته باشد. در واقع، TEDPIX در ماه آگوست به بالاترین حد خود در ۱۸ ماه گذشته رسید که ناشی از درآمدهای قوی شرکت ها بود و به سختی بر اساس انتظارات کاهش نرخ است.

نرخ‌های بهره واقعی بالا بر نقدینگی و ارزش‌گذاری‌های بازار سهام تأثیر منفی گذاشته و فرصت سرمایه‌گذاری قابل رقابت با نقدینگی بزرگی ایجاد کرده است: بازده واقعی بالا از درآمد ثابت.

علی هاشمی در تماس تلفنی با فایننشال تریبون گفت: «هنوز هیچ نشانه ای از [سرمایه جدید] در بازار دیده نمی شود، اگرچه در میان مدت می توان خوش بین تر بود.

او افزود که نرخ های بهره واقعی از سه ماهه اول ۲۰۱۷ به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

آخرین اوراق منتشر شده توسط دولت با YTMs بسیار کمتر از ۲۰ درصد معامله شده است. این برای سهام مثبت است، به خصوص اگر آنها (و نرخ سپرده بانکی) زیر ۲۰% باقی بمانند.

با این حال، ماهیت سپرده گذاران بانکی که «ذاتاً از سهام می ترسند» به این معنی است که نباید انتظار جریان معناداری از خزانه بانک ها به بازار سهام داشت. هاشمی گفت: تنها پولی که ممکن است در میان مدت به سهام راه پیدا کند، پولی است که قبلاً از طریق ابزارهای بدهی در معرض بازار سرمایه قرار گرفته است.

بازار پول در ایران وسیع و بالغ است و بانکداران ایرانی سابقه اثبات شده ای در دور زدن دستورات CBI دارند. بر این اساس، کاهش نرخ بهره در این محیط پیچیده و چالش برانگیز است. دستورالعمل اجباری CBI به این شرایط کمک می‌کند، اما باید توسط سایر اصلاحات ساختاری و سیاست‌های منسجم‌تر حمایت شود.

با این حال، یک تحلیلگر ارشد بازار در کارگزاری بازار سهام معتقد است که در وهله اول شرط بندی روی پول نقد در بازار پول برای جوان سازی بازار سرمایه اشتباه بوده است.

پول‌های مختلفی در بازارهای مختلف وجود دارد: برخی به سهام، برخی بانک‌ها و برخی به اوراق بهادار با درآمد ثابت می‌روند. و آنها متعلق به انواع مختلفی از سرمایه گذاران هستند. علی نیکوگفتار گفت: واقعاً هیچ همپوشانی بین آنها وجود ندارد.

به عنوان نمونه ای از یک سرمایه گذار ریسک گریز در زمان کوچک، به یک مشتری ناشناس اشاره کرد که پس از کاهش نرخ، حدود ۱۵۵۰۰۰ دلار از سپرده بانکی برداشت و در اوراق قرضه سخاب سرمایه گذاری کرد و گفت: «من فقط تا حدی ریسک خواهم کرد. تضمین درآمد ثابت ماهانه.”

سخاب یکی از انواع اوراق بدهی است که توسط دولت برای تسویه بدهی های خود به پیمانکاران منتشر می شود. سررسید آن یک سال است و برای هر اوراق ۱ میلیون ریال (۲۵.۷ دلار) قیمت دارد.

کاری که CBI انجام داد (کاهش نرخ سپرده) به طور موثر شرایط قبلی (نرخ سپرده بالا) را حداقل برای یک سال دیگر حفظ کرد. بنابراین، در حال حاضر هیچ پول سرگردانی برای فرود آمدن در جایی وجود ندارد، و هیچ کس با سرمایه بالا در دست غافلگیر نشد.”

نیکوگفتار معتقد است که اقدامات بانک مرکزی نرخ بازده کم ریسک در اقتصاد را تغییر نداده است و تا زمانی که اقتصاد به طور کلی بهبود نیابد، جزر و مد برای بازار سرمایه تغییر نخواهد کرد.