از اعتصاب تا انقلاب؛ نفت چطور شاه را زمین زد؟

اعتصاب کارکنان صنعت نفت در پاییز سال ۱۳۵۷ و به دنبال آن فرمان حضرت امام خمینی (ره) مبنی‌بر قطع و تحریم صادرات نفتی، نقش بسیار مهمی در سقوط نظام شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی داشت.  

وزارت نفت در بررسی نقش کارکنان صنعت نفت در انقلاب اسلامی ایران چنین پرداخته است که: کودتای ۲۸ مرداد که پیروز شد شاه مخلوع با پول نفت قدرت یافت، اختناق با توسعه صنعتی عجین و زندان‌ها از آزادی‌خواهان و مناطق نفت‌خیز از شرکت‌های اروپایی و آمریکایی پر شد. در بحبوحه انقلاب اسلامی ایران، اعتصاب کارکنان صنعت نفت و توقف صادرات نفت خام،  پایانی بر دوران سلطه ۲۵۰۰ ساله پادشاهی در ایران بود. شرح این وقایع بدین ترتیب است:

«ایران و استعمار سرخ و سیاه» نام مقاله‌ای بود که ۱۷ دی‌ماه ۱۳۵۶ در روزنامه اطلاعات با امضای «احمد رشیدی مطلق» منتشر شد. این مقاله که با نام مستعار نوشته شده بود، حاوی مطالبی تند علیه آیت‌الله خمینی بود و او را مردی «بی‌اعتقاد» و «وابسته و سرسپرده به مراکز استعماری» نامیده بود. این مقاله توهین‌آمیز با اعتراض‌های زیادی روبه‌رو شد و نقطه عطفی در شتاب گرفتن ناگهانی اعتراضات به حکومت پهلوی شد.

اعتراض مردم شهرهای دیگر به این کشتار سبب شدت گرفتن درگیری‌ها و اعتراض‌ها شد.

در ۲۷ شهریور ۱۳۵۷ هم‌زمان با آغاز اعتراضات، کارکنان پالایشگاه گاز بیدبلند آغاجاری در اعتراض به برآورده نشدن خواسته‌های صنفی اعتصاب کردند.

در مهر ماه بیش از ۴۰۰۰ نفر در شرکت‌های نفت اهواز، نفت تهران، گچساران، آبادان، خارک، آغاجاری و ماهشهر به اعتصاب و پشتیبانی از دیگر کارگران و اقشار مردم دست از کار کشیدند. نزدیک به ۵۰۰۰ نفر دیگر از کارکنان شرکت سهامی خاص صنعت نفت در اهواز اعتصاب کردند.

در پنجم دی‌ماه سال ۱۳۵۷ به‌دنبال اعتصاب کارکنان صنعت نفت در همراهی با انقلاب اسلامی، تولید نفت به پایین‌ترین حد خود رسید و در پنجم مهرماه صادرات نفت از خارک به‌طور کامل قطع شد. یک روز بعد امام خمینی در پیامی از اعتصابیون قدردانی کرد و از ملت خواست که حامی آنها باشند.

در پی تبلیغات رژیم پهلوی مبنی بر اینکه کارکنان صنعت نفت به فرمان امام خمینی تولید نفت را متوقف کرده‌اند، اتحادیه مشترک کارکنان صنعت نفت با انتشار اطلاعیه‌ای به همراهی کارکنان صنعت نفت با انقلاب اسلامی و ملت ایران به رهبری امام خمینی تا سقوط رژیم پهلوی و برقراری جمهوری اسلامی تأکید کرد.  همبستگی میان کارکنان شرکت نفت و مردم موجب رضایتمندی مردم و تشکر آنان از کارکنان صنعت نفت شد.

به دستور آیت‌الله خمینی، یک هیئت پنج‌ نفری به ریاست مهندس مهدی بازرگان، مأمور شد مشکل کمبود نفت در کشور را برطرف کند. ایشان دستور دادند نفت و فرآورده‌های آن باید بدون صادرات و فقط به اندازه مصرف داخلی کشور تا سقوط رژیم تولید شود. در ضمن، نیروهای نظامی حق هیچ‌گونه مداخله و ورود به مناطق نفتی و ارعاب کارکنان را ندارند.

پس از دریافت این دستور، مهدی بازرگان به اتفاق آقایان هاشمی رفسنجانی و مصطفی کتیرایی به اهواز رفت و با صدور اعلامیه‌ای، حضور قوای نظامی در مناطق و تأسیسات نفتی، احتکار فرآورده‌های نفتی ازسوی ارتش و صدور نفت را ممنوع اعلام کرد و کارکنان شرکت ملی نفت را برای از سرگیری کار خود فراخواند.

پس از ورود امام خمینی به ایران با توجه به غیرقانونی خواندن دولت بختیار و تشکیل دولت موقت به فرمان ایشان، سقوط رژیم پهلوی مسلم شده بود و برنامه‌ریزی و ساماندهی امور کشور توسط نیروهای خودی در حال انجام بود.

یک روز پیش از سقوط رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی رئیس دولت موقت با حضور در اجتماع کارکنان صنعت نفت، پایان اعتصابات را اعلام کرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی قانونی به تصویب رسید که به موجب آن همه قراردادهای نفتی که به تشکیل کمیسیون خاص مغایر با قانون ملی شدن صنعت نفت در ایران تشخیص داده شده است کان لم یکن تلقی شود. بدین ترتیب پس از بهمن ۱۳۵۷ همه قراردادهای خارجی از جمله قرارداد ۱۳۵۲ لغو و از ۱۴ اسفند ۱۳۵۷ در عمل اکتشاف، استخراج، پالایش و صدور نفت به کشورهایی چون رژیم اشغالگر قدس قطع شد.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی عالی‌ترین مقام نفت، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران بود و در نشست اوپک در سطح وزیران وزیر دارایی شرکت می‌کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی نخستین رئیس شرکت ملی نفت ایران حقوقدانی به نام حسن نزیه بود که بیشتر به‌عنوان وکیل دادگستری شهرت داشت.

درنهایت پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به‌دنبال ۷۰ روز قطع صادرات، نخستین کشتی حامل نفت ایران به نام ورلدامباسادور با ۲۳۰ هزار بشکه نفت سنگین به مقصد ژاپن بارگیری شد.

[انتهای پیام]