بدهی خارجی آنقدر بد نیست که افسانه می گوید

پس از اجرای توافق هسته‌ای در ژانویه ۲۰۱۶ که ایران با قدرت‌های جهانی در سال ۲۰۱۵ امضا کرد، سرمایه‌گذاران خارجی برای تامین مالی پروژه‌های داخلی در ایران با گشایش خطوط اعتباری وارد عمل شده‌اند.

قابل ذکر است که ایران ماه گذشته بزرگترین قرارداد خط اعتباری خود را در سال های اخیر با Eximbank کره جنوبی امضا کرد. این قرارداد بالغ بر ۸ میلیارد یورو وام ارائه شده توسط شرکت های کره جنوبی برای تامین مالی پروژه های مختلف در ایران را در نظر گرفته است.

در سرمقاله‌ای که اخیراً توسط روزنامه اقتصادی «دنیای اقتصاد» منتشر شده، آمده است: بدهکاری به کشورهای خارجی ممکن است چیز بدی نباشد، زیرا قراردادهای مالی خارجی در صورت استفاده مولد از این جریان، مزایای بی‌نظیری دارند. گزیده ها در ادامه می آیند:

برخی ممکن است قرارداد مالی یک کشور با یک کشور خارجی را نشانه ای از اقتصاد آشفته آن بدانند.

چه چیزی اقدام یک کشور نفت خیز را برای استقراض از سایر کشورها و پرداخت بهره توجیه می کند؟ آنها می پرسند چرا کشوری که در گذشته به سایر کشورها (از جمله اروپایی ها) کمک مالی می کرد، باید از کشورهای مختلف، حتی آسیایی ها وام بخواهد.

گروهی دیگر استدلال می‌کنند که انباشت بدهی‌های خارجی برابر است با فروختن آینده کشور و اگر این قراردادها به نفع وام گیرنده باشد، خارجی‌ها وام ارائه نمی‌دهند.

واقعیت این است که این گونه انتقادات مبتنی بر دلایل ضعیف و باورهای غلط است. تامین مالی خارجی قطعا نشانه ضعف اقتصادی نیست.

نگاهی به بدهی های خارجی بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای توسعه یافته، نشان می دهد که آنها مقادیر قابل توجهی از بدهی های خارجی انباشته کرده اند. تامین مالی خارجی یک مزیت بزرگ است، اگر به درستی برای پروژه های اقتصادی استفاده شود.

مقایسه بدهی های خارجی ایران و کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که بدهی های ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته ناچیز است.

ایران اگرچه ظرفیت عظیمی برای پروژه های عمرانی دارد، اما فاقد منابع مالی برای اجرای این پروژه ها است. مقامات دولتی می گویند که بحران مالی اصلی ترین چالش پیش روی پروژه های توسعه ایران از جمله پروژه های صنایع نفت و گاز است.

بنابراین، جذب منابع مالی خارجی می‌تواند پتانسیل تولید را باز کند و شغل‌هایی را به اقتصاد اضافه کند.

محدود کردن جریان سرمایه ایده خوبی به نظر می رسد، بنابراین بودجه ایران در سال مالی جاری (مارس ۲۰۱۷-۲۰۱۸) سقف بدهی این کشور را ۵۰ میلیارد دلار تعیین کرده است.

وام‌ها می‌توانند گره‌ها را در اقتصاد ایران باز کنند، اگر برای پروژه‌های درآمدزا استفاده شوند، مشابه خانواده‌ای که برای خرید خانه به جای محصولات مصرفی وام می‌گیرند.

علاوه بر این، وام های بلندمدت ارائه شده به یک کشور نشان می دهد که طلبکاران به سیستم مالی و بانکی کشور وام گیرنده اعتماد دارند. کشورهای توسعه نیافته و فقیر بدهی های خارجی غیرقابل توجهی دارند، به این معنی که سایر کشورها آماده نیستند منابع خود را برای آنها به خطر بیندازند.

از سوی دیگر، هم وام دهنده و هم وام گیرنده از قراردادهای مالی سود خواهند برد. کشورهای خارجی معمولا تأمین مالی خود را به این شرط می‌گذارند که وام گیرنده موافقت کند که بخشی از دانش و تجهیزات پروژه را از آنها تهیه کند. با انجام این کار، هر دو کشور از قرارداد منتفع خواهند شد.

این بسیار مهم است که سرمایه وام گرفته شده از منابع خارجی به پروژه های عمرانی و تولیدی اختصاص یابد که بتواند برای بازپرداخت وام ها برای کشور درآمد ایجاد کند.

بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان برنامه و بودجه باید طرح‌های نیازمند به منابع خارجی را در اولویت‌بندی قرار داده و از این گونه جریان‌ها استفاده مولد کنند.

بانک ها به عنوان امضا کنندگان تامین مالی پروژه ها باید نظارت کافی بر پروژه داشته باشند و از اجرای دقیق قراردادها اطمینان حاصل کنند.