بیشترین و کمترین صادرات نفت ایران در چهار دهه
به گزارش اقتصادنیوز، نگاهی به کارنامه نفت‌فروشی ایران نشان می‌دهد که فروش نفت در این کشور با نوسان‌های بسیار زیادی همراه بوده است. ایران هم سابقه صادرات ۵.۶ میلیون بشکه نفت در روز را در کارنامه خود دارد و هم فروش ۴۰۰ هزار بشکه را. اکنون اما روند صادرات نفت ایران در کمترین سطح چهار دهه ایستاده است.
در سال ۱۹۰۸، ایران اولین کشور خاورمیانه بود که نفت را کشف کرد و به این ترتیب داستان نفت در ایران آغاز شد؛ کشفی که فصل جدیدی را در تاریخ این سرزمین گشود و حیات اقتصادی و اجتماعی ایران را دگرگون کرد. نفت از دهه ۱۹۲۰ به کالایی استراتژیک برای اقتصاد ایران تبدیل شد و از آن زمان هرگاه قیمت نفت یا میزان فروش آن به نوسان افتاده، همراه با خود اقتصاد ایران را نیز دچار نوسان و نااطمینانی کرده است.
روند صادرات نفت پس از انقلاب
وقتی تولید نفت در سال ۱۹۷۴ میلادی با ۶ میلیون بشکه در روز به اوج خود رسید، هجوم عظیم ثروت مبتنی بر نفت، اقتصاد ایران را بی‌ثبات و تورم را تسریع و رکود اواسط دهه ۱۹۷۰ را تشدید کرد؛ اتفاقی که به گفته برخی کارشناسان نقشی مهم را در برکناری شاه و وقوع انقلاب ۱۳۵۷ ایفا کرد.
پس از وقوع انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی در سال ۱۹۸۰ تولید و صادرات نفت کاهش چشمگیری پیدا کرد؛ به طوری که صادرات نفت ایران در سال ۱۹۸۱ به ۷۱۵ هزار بشکه در روز رسید.
تا سال ۱۹۸۸ صادرات نفت ایران با افت‌وخیزهایی همراه بود تا اینکه در سال ۱۹۸۹ و پس از پایان جنگ ایران و عراق، صادرات نفت ایران از مرز دو میلیون بشکه عبور کرد. پس از آن میانگین صادرات نفت ایران به طرز قابل توجهی رشد پیدا کرده و در نهایت سال ۲۰۰۴ به بیشترین مقدار خود طی چهار دهه اخیر رسید.
بر اساس گزارش‌های اوپک، در سال ۲۰۰۴ ایران تقریبا ۴ میلیون بشکه در روز تولید و بطور متوسط روزانه دو میلیون و ۶۸۴ هزار بشکه نفت صادر کرده است. آمارها حاکی از آن است که در این دوره بالاترین درآمد نفتی تاریخ ایران به وقوع پیوست و ایران توانست بیش از ۶۱۸ میلیارد دلار نفت در بازارهای جهانی به فروش برساند اما سوءاستفاده از درآمدهای نفتی و اتخاذ سیاست‌های پوپولیستی باعث فرصت‌سوزی‌های چشمگیر در این سال‌ها شد. این رونق نفتی اما ادامه‌دار نبود و ایران با اولین تحریم گسترده نفتی روبرو شد.
آغاز تحریم‌های دهه ۹۰ شمسی
با اعمال تحریم‌های نفتی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا، صادرات نفت در ایران از دو میلیون و ۵۳۷ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ به حدود یک میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۵ رسید. به عبارت دیگر، تولید نفت ایران با کاهش ۲۲ درصدی و صادرات آن با کاهشی ۵۷ درصدی روبرو شد.
پس از احیای برجام در سال ۲۰۱۵، اقتصاد ایران با شرایط تازه‌ای مواجه شد و فروش نفت ایران در بازارهای جهانی بار دیگر از سر گرفته شد. آمارها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۶ صادرات نفت ایران با افزایش ۷۸ درصدی به نزدیک دو میلیون بشکه در روز رسید.
خروج ترامپ از برجام / صادرات نفت، کمتر از سال‌های جنگ
خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ بار دیگر تحریم‌های نفتی علیه ایران را رقم زد و صادرات نفت در سال ۲۰۱۹ با افت چشمگیری به ۶۵۱ هزار بشکه در روز رسید؛ رقمی که حتی از سال‌های ابتدایی شروع جنگ تحمیلی پایین‌تر بود. این کاهش تا جایی ادامه یافت که در سال ۲۰۲۰ و همزمان با شیوع ویروس کرونا، تولید نفت به یک میلیون و ۹۸۸ هزار بشکه و صادرات آن به ۴۰۴ هزار بشکه در روز رسید؛ یعنی کمترین مقدار حداقل از سال ۱۹۸۰.
وضعیت صادرات نفت البته در ادامه کمی بهبود یافت و ایران در سال ۲۰۲۱، روزانه ۷۶۳ هزار بشکه نفت صادر کرده است.
مقایسه وضعیت ایران با همسایگان
همانطور که پیش‌تر به آن اشاره شد، ایران اولین کشور در خاورمیانه بود که نفت را کشف کرد و تا سال ۲۰۱۱ در بیشتر سال‌ها صادرات بیشتری نسبت به سه کشور امارات متحده عربی، عراق و کویت داشت، اما پس از آن مسیر ایران از همسایگانش جدا شد و فاصله معناداری با آنها پیدا کرد. به عنوان مثال طبق آمارهایی که مرکز آمار ایران اخیرا در سالنامه آماری خود انتشار داده، مشاهده می‌شود عراق که اکنون یکی از مهمترین شرکای ایران در کالاهای غیرنفتی محسوب می‌شود، در سال ۲۰۲۱ سه میلیون و ۴۴۰ هزار بشکه نفت در روز صادر کرده است؛ این یعنی دو برابر بیشتر از مجموع صادرات نفت ایران در سه سال.
[انتهای پیام]
منبع: اقتصاد نیوز