جهش صادرات نفت بدون برجام و بازگشت ایران به صحنه ژئوپلیتیک انرژی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، اقتصاد ایران از یک دهه گذشته با پدیده‌ای به نام تحریم نفتی مواجه شده که محدودیت‌های جدی را بر صادرات نفت ایران و اصلی‌ترین منبع درآمدی کشور ایجاد کرده است.

در این بین دو راهبرد در مواجهه با تحریم نفتی مطرح شده که عبارتند از: ۱- مذاکره و توافق با آمریکا برای رفع تحریم ۲- بی‌اثر کردن تحریم نفتی با بازارسازی نفت.

خبرگزاری فارس در گزارشی با عنوان «رمزگشایی از کارنامه برجام در فروش نفت ایران» با استناد به آمار اوپک به این سوال پاسخ داده است که چرا اجرای برجام در مجموع تاثیری بر افزایش صادرات نفت ایران نداشته است.  

اجرای برجام هر چند در ابتدا منجر به افزایش فروش نفت شد اما با از بین بردن زیرساخت دور زدن تحریم‌ها، عملا آسیب‌پذیری ایران بعد از خروج آمریکا از برجام را به شدت افزایش داد و هزینه سنگینی بر جریان فروش نفت تحمیل کرد. طبق محاسبات، میانگین صادرات نفت ایران در دوره تحت تاثیر اجرای برجام حدود ۱.۱ میلیون بشکه در روز بوده است.

* وزیر نفت: صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم دو برابر شد

اما در دولت سیزدهم، مواجهه وزارت نفت با تحریم نفتی از یک رویکرد منفعلانه که منتظر تعلیق تحریم‌هاست به یک رویکرد فعالانه ذیل بازارسازی نفت تبدیل شده است. در رویکرد جدید، ایران با استفاده از ابزار دیپلماسی انرژی و تقویت روابط با کشورهای آمریکای لاتین، آسیایی و آفریقایی، بازارهای جدیدی را برای فروش نفت خود شناسایی کرده و ساخته است.

اما نتیجه اجرای این رویکرد، احیای صادرات نفت ایران از ارقام نزدیک به ۶۰۰ هزار بشکه به بیش از ۱.۲ میلیون بشکه در روز بوده است که علاوه بر منابع داخلی، موسسات معتبر خارجی نیز بر آن صحه گذاشته‌اند.

جواد اوجی وزیر نفت در آخرین اظهار نظر خود درباره صادرات نفت ایران در افتتاحیه بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت در اردیبهشت سال جاری گفت: روند تولید در صنعت نفت ایران با روی کار آمدن دولت سیزدهم افزایشی است. اکنون تولید نفت ایران به بیش از ۳ میلیون بشکه افزایش یافته است و صادرات نفت ایران نسبت به ابتدای دولت ۲ برابر شده است.

محمدصادق مهرجو کارشناس‌ انرژی در گفت‌‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به افزایش تولید نفت ایران عنوان کرد: ایران در سال ۹۹ بدترین وضعیت را در تولید و صادرات نفت داشته است و میانگین تولید نفت ایران در این سال حدود ۲.۱ میلیون بشکه در روز بوده است. در یک تا دو سال اخیر، رقم تولید نفت ایران به بیش از ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است و الان حدود ۳.۲ میلیون بشکه در روز است.

* صادرات نفت ایران تا پایان ۲۰۲۲ به ۱.۴ میلیون بشکه در روز رسید

بلومبرگ در گزارشی در ۱۹ ژانویه عنوان کرد: «‌حتی با وجود تحریم‌ها، تهران بشکه‌های بیشتری را نسبت به سه سال اخیر جابه‌جا می‌کند. بهترین مشتری ایران کیست؟ چین. ایران نه تنها تولید نفت را افزایش داده است، بلکه صادراتش حتی بیشتر شده است، زیرا توانسته بخش بزرگی از نفت خامی را که در گذشته مجبور به ذخیره‌سازی در خشکی و دریا بود را بفروشد».

شرکت تحقیقاتی Vortexa، مجموع فروش نفت ایران را در ماه دسامبر ۲۰۲۲ را ۱.۴ میلیون بشکه در روز اعلام کرد که بالاترین میزان در ۳.۵ سال اخیر است و ۱۳۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشت که ۱.۲ میلیون بشکه آن به چین صادر می‌شود (تصویر ۱).

از نظر تولید، ایران از با پمپاژ بیش از ۲.۷ میلیون بشکه در ماه پایانی ۲۰۲۲ در مقایسه با ۱.۹ میلیون بشکه در روز در ژوئیه ۲۰۲۰، با قیمت‌های فعلی و حتی با احتساب تخفیف‌هایی که ایران ارائه می‌دهد توانسته با این ۸۰۰ هزار بشکه اضافی در روز معادل حدود ۵۵ میلیون دلار درآمد نفتی بیشتری کسب کند (حدود ۱.۶ میلیارد دلار در ماه).

تصویر ۱- آمار موسسه ورتکسا و کپلر درباره صادرات نفت ایران (پیکان آغاز به کار تیم جدید وزارت نفت است)

رویترز نیز در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۳ نوشت، صادرات نفت ایران در دو ماه آخر ۲۰۲۲ به بالاترین حد رسید و با وجود تحریم آمریکا، سال ۲۰۲۳ را با ارسال محموله‌های بیشتر به چین و ونزوئلا آغاز می‌کند. این امر با وجود توقف در مذاکرات و رقابت نفت خام روسیه با تخفیف صورت گرفته است.

موسسه مشاور انرژی SVB International نیز گفت: صادرات نفت ایران در دسامبر به طور متوسط ۱.۱۳۷ میلیون بشکه در روز بود که ۴۲ هزار بشکه در روز نسبت به نوامبر افزایش داشت و بالاترین رقم در ۲۰۲۲ است.

پترولجستیک گفت که همچنان شاهد یک روند صعودی در صادرات نفت ایران است و از نظر این شرکت در دسامبر به بالاترین سطح خود از مارس ۲۰۱۹ رسیده است. کپلر یک شرکت اطلاعاتی، صادرات نفت خام ایران را در نوامبر ۱.۲۳ میلیون بشکه در روز اعلام کرد که بالاترین میزان از آگوست ۲۰۲۲ و تقریباً برابر با نرخ ۱.۲۷ میلیون بشکه در روز در آوریل ۲۰۱۹ است.

*مجموع صادرات نفت و میعانات گازی ایران به ۲ میلیون بشکه جهش یافت

اما اجرای سیاست بازارسازی نفت تنها به فروش ۱.۴ میلیون بشکه‌ای نفت ایران ختم نشد و ارقام صادرات نفت پا را فراتر نیز گذاشت. هفته‌ جاری بلومبرگ در گزارشی نوشت، ایران بیشترین میزان نفت خام را در تقریباً پنج سال گذشته حمل می‌کند و ظهور مجدد خود را در صحنه ژئوپلیتیک تقویت کرده است.

 به گفته تعدادی از تحلیلگران از جمله Kpler، SVB Energy International، FGE و آژانس بین‌المللی انرژی، صادرات نفت ایران به بالاترین سطح از زمان اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا در ۲۰۱۸ افزایش یافته است (تصویر ۲). با وجود اینکه تحریم‌های آمریکا همچنان پابرجاست، محموله‌های نفت خام از ماه می سال گذشته چهار برابر شده و در ماه می امسال به ۱.۶ میلیون بشکه در روز رسیده است.

طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی مستقر در پاریس، تولید نفت ایران به ۲.۹ میلیون بشکه در روز رسیده که بالاترین میزان از اواخر سال ۲۰۱۸ است. مشاوران SVB Energy، Petro-Logistics SA و FGE معتقدند که تولید حتی بالاتر است و شاید از ۳ میلیون بشکه در روز فراتر رود.

تصویر ۲- صادرات نفت ایران طبق آمار کپلر

طبق گزارش رویترز (تصویر ۳)، موسسه مشاوره انرژی SVB مستقر در واشنگتن در گزارشی تخمین می‌زند که تولید نفت خام ایران در ماه می به ۳.۰۴ میلیون بشکه در روز رسیده که نسبت به ۲.۶۶ میلیون بشکه در روز در ژانویه افزایش داشت. طبق این گزارش، صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه می امسال ۱.۹۳ میلیون بشکه در روز ثبت شده است.

تصویر ۳- گزارش رویترز به نقل از موسسه SVB

* روحانی: اگر برجام نبود، ایران نمی‌توانست حتی یک بشکه نفت صادر کند

افزایش صادرات نفت ایران به نزدیک ۲ میلیون بشکه در روز درحالی است که دولتمردان قبلی معتقد بودند که بدون برجام نمی‌توان حتی یک بشکه نفت صادر کرد. این اظهارات حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق در فروردین سال ۹۵ را در فایل صوت پایین با دقت گوش کنید. وی ادعا می‌کند که اگر برجام نبود، ایران حتی یک بشکه نفت هم نمی‌توانست صادر کند و به مدد برجام الان صادرات نفت و میعانات گازی مجموعا حدود ۲ میلیون بشکه هست.

کلیپ

‌هم‌اکنون طبق آمار موسسات خارجی، صادرات نفت و میعانات گازی ایران به نزدیک ۲ میلیون بشکه افزایش یافته است، آن هم بدون برجام.

[پایان پیام]