خطرات سیستماتیک مانع رشد بازار سهام

خرس‌ها بر بازار سهام تسلط دارند و سرمایه‌گذاری به جاهای دیگر می‌رود. تداوم چند ماهه این روند، تحلیلگران را در جستجوی پاسخ‌ها قرار داده است.

به گفته یک اقتصاددان برجسته، خطرات سیاسی و اقتصادی ناشی از این شکست در چند سال گذشته در حال شکل گیری بوده است.

بازار سهام ایران مدت هاست که شاهد این همه ریسک سیاسی و اقتصادی نبوده است. مرتضی ایمانی راد نیز به نقل از خبرگزاری بورس و اوراق بهادار گفت: طبیعی است که معیار رشد متوقف شود.

شاخص اصلی بورس اوراق بهادار تهران TEDPIX از اواخر اردیبهشت ماه بیش از ۲۵۰۰ واحد از دست داده و به پایین‌ترین حد در دو ماه اخیر رسیده است. در واقع، بازار همه آنچه را که پس از انتخاب مجدد رئیس جمهور حسن روحانی طی روزهای ۲۱ تا ۲۳ می به دست آورده بود، از بین برده است. از آن زمان همه چیز رو به پایین بوده است.

ایمانی راد معتقد است که اقتصاد ایران هنوز آمادگی دستیابی به رشد پایدار و در نتیجه آمادگی لازم برای توانمندسازی بورس را ندارد. او پنج خطر سیستماتیک را که باعث این وضعیت می شود برمی شمرد.

اولین ریسکی که باعث کندی رشد اقتصادی می شود، ماهیت ساختاری دارد و مربوط به وضعیت فعلی سیستم بانکی و بدهی سنگین دولت است.

بانک ها به طور سنتی موتور محرکه اصلی اقتصاد ایران بوده اند. با این حال، زیان‌هایی که در سال‌های اخیر توسط وام‌دهندگان غول‌پیکر سهامی عام متحمل شده‌اند، به بازار آسیب رسانده و تضعیف کلی سیستم، عرضه پول بازار سرمایه را مختل کرده است.

جدای از ماجراجویی‌های مخاطره‌آمیز بانک‌ها، دلیل اصلی مشکلات آنها بدهی معوق و حل‌نشده دولت به آنها است که در طول بحران مالی ۲۰۱۰ انباشته شده است.

به گفته علی طیب نیا، وزیر اقتصاد، بدهی دولت و شرکت های بخش دولتی توسط پیمانکاران و سایر نهادها در حال حاضر بالغ بر ۶ تا ۷ کوادریلیون ریال (۱۵۲ تا ۱۷۷ میلیارد دلار) است.

این باعث می شود که دولت و بانک ها برای جذب سرمایه به رقابت بپردازند. هر دوی آنها این کار را با ارائه نرخ های بهره غیرمعمول بالا انجام می دهند، یکی برای سپرده ها و دیگری برای اوراق. طبیعی است که سرمایه از سهام پرریسک فرار کند و خود را در بازارهای کم ریسک حبس کند.

ریسک دوم مربوط به سیاست داخلی است.

ایمانی راد خاطرنشان می‌کند که هرگز «دشمنی‌های سیاسی» در ایران تا این حد پنهان و زهرآگین نبوده است.

او گفت: «این اولین باری است که یک رئیس‌جمهور مستقر حتی قبل از اینکه کابینه خود را اعلام کند، مستقیماً از سوی جناح مخالف مورد حمله قرار می‌گیرد.» وی افزود که ماهیت غیرعادی این شرایط سیاسی از پیش‌بینی طفره می‌رود و می‌تواند طولانی شود.

روحانی میانه رو که با ۲۴ میلیون رای حمایت شده از خود جسورتر شده است، در دوره دوم ریاست جمهوری خود بیشتر درباره مسائل ساختاری و دیرینه سیاسی و اقتصادی صحبت کرده است. از سوی دیگر، تندروها همان کاری را انجام می دهند که قرار است یک اپوزیسیون انجام دهد، فقط در مقیاس توربوشارژ. آنها هر چیزی را انتخاب می کنند، از انتقاد از جزئیات توافق هسته ای گرفته تا تلاش برای بی اعتبار کردن تز دکترای روحانی.

خطر سوم، ریسک سیاسی در منطقه است. در سال های اخیر به دلیل ظهور گروه تروریستی داعش، افزایش تنش بین ایران و عربستان سعودی و تشدید جنگ ها در سوریه و یمن تشدید شده است.

واضح است که این زمان مناسبی برای بازار سهام نیست.

خطر چهارم در مورد تحریم های جدید اعمال شده علیه ایران است. توافقی که بین ایران و قدرت‌های جهانی در جولای ۲۰۱۵ به دست آمد، تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را با موفقیت حذف کرد. با این حال، ایالات متحده تحریم‌های غیرمرتبط دیگری را حفظ می‌کند و مانعی در مسیر پیوستن مجدد ایران به بازارهای بین‌المللی ایجاد می‌کند.

دولت فعلی آمریکا به رهبری دونالد ترامپ از زمان روی کار آمدن ایران تحریم های جدیدی را علیه ایران وضع کرده است.

خطر پنجم شامل تهدید افزایش نرخ تورم ایالات متحده است که به معنای قوی تر شدن دلار است. همراه با قیمت‌های پایین کالاها، اقتصاد ایران و به‌ویژه سهام می‌تواند به سمت بازار نزولی بدتری پیش رود.