راه حل مشخصی برای بحران صنعت سیمان وجود ندارد

نزدیک به نیمی از تولیدکنندگان سیمان ایران تا پایان سال با خطر ورشکستگی مواجه می‌شوند مگر اینکه به مشکلات مبرم این صنعت رسیدگی شود.

محمد اتابک، یکی از اعضای انجمن صنفی کارفرمایان سیمان، روز دوشنبه در نشست اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، به نقل از سایت اتاق بازرگانی، این مطلب را بیان کرد.

کاهش درآمدهای نفتی، کاهش مخارج دولت، رکود در بخش ساخت و ساز و از دست دادن بازارهای صادراتی، مشکلات اصلی صنعت سیمان ایران است.

اتابک گفت: با توجه به سرمایه‌گذاری‌های کلانی که در سال‌های اخیر در صنعت سیمان انجام شده و اشتغال‌زایی در این بخش بسیار زیاد است، باید اقدامات عاجل برای خروج این صنعت از بحران فعلی انجام شود.

بر اساس داده های CEA، تولید سیمان روندی نزولی داشته است، زیرا تولید سال ۲۰۱۵ به ۵۸.۶ میلیون تن رسید که ۱۲ درصد نسبت به سال قبل کاهش داشت.

صادرات نیز تحت تأثیر قرار گرفت و از حدود ۱۸ میلیون تن به ۱۵ میلیون تن در سال گذشته کاهش یافت که نشان دهنده کاهش ۲۰ درصدی است.

روند افزایش ظرفیت صنعت سیمان داخلی در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار در بیش از ۱۵ سال گذشته متوقف شد، زیرا در ۷۹.۷ میلیون تن در سال باقی ماند.

کاهش تولید منجر به سقوط رتبه جهانی ایران شد، زیرا این کشور در سال ۲۰۱۵ سه پله پایین تر از رتبه چهارم سال قبل در میان تولیدکنندگان برتر سیمان ایستاد.

اتابک خاطرنشان کرد که ایران همچنان برترین صادرکننده جهان است، اما انتظار می‌رود به زودی از این عنوان صرف نظر کند، مگر اینکه بتواند بازارهای صادراتی جدیدی پیدا کند.

وزارت صنعت، معدن و تجارت برنامه های بزرگی برای این بخش دارد. برنامه راهبردی آن، جامع ترین برنامه توسعه صنعت ایران در حداقل ۱۵ سال گذشته، در اوت گذشته اعلام شد.

در این طرح رشد ۶۰ درصدی تولید سیمان تا پایان سال ۲۰۲۵ به ۱۲۰ میلیون تن در سال پیش بینی شده است. طبق برنامه، صنعت موظف است صادرات خود را تا ۶۸ درصد در دهه آینده افزایش دهد و به ۳۲ میلیون تن در سال برساند. در این طرح پیش بینی شده بود که ایران تا سال ۲۰۱۷ می تواند ۲۱ میلیون تن در سال صادر کند.

علل ریشه

قبل از بحران کنونی، تولیدکنندگان سیمان یک دوره رونق هفت ساله را تجربه کردند که دلیل آن طرح بد نام مسکن مهر بود. زمین رایگان و اعتبار ارزان.

این طرح اما به دلیل کمبود بودجه کند شد و تقاضای داخلی برای مصالح ساختمانی را به همراه داشت. در یک واکنش طبیعی، تولیدکنندگان سیمان برای استفاده از ظرفیت‌های تولید قابل توجه توسعه یافته در سال‌های رونق، به صادرات روی آوردند.

در همین حال، تقاضای منطقه ای برای سیمان ایران با سقوط قیمت نفت کاهش یافت و باعث کاهش بودجه و زیرساخت ها در برخی از مقاصد اصلی صادرات ایران از جمله عراق، امارات، آذربایجان و عربستان سعودی شد.

این بحران زمانی به اوج خود رسید که عراق که نزدیک به ۶۵ درصد از فروش سیمان ایران در خارج از کشور را به خود اختصاص داده بود، واردات سیمان خارجی به این کشور را در ماه آوریل برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی خود ممنوع کرد.

از اوایل سال ۲۰۱۵، بغداد به شریک سختی برای صادرکنندگان سیمان ایرانی تبدیل شده است. علاوه بر چالش‌های ناشی از حمله شبه‌نظامیان داعش به عراق و مشکلات متعاقب آن در حمل و نقل کالا، دولت عراق در ماه سپتامبر برای واردات سیمان ایران تعرفه ۲۰ دلاری به ازای هر تن وضع کرد.

عراق برای تقویت صنعت محلی خود به واردات کلینکر روی آورد. کلینکر ماده اولیه مورد استفاده در مرحله اول ساخت سیمان با قیمت ارزان از ایران است. این منجر به افزایش بی‌سابقه ظرفیت تولید کلینکر در سال گذشته شد و با کاهش تدریجی تقاضای عراق منجر به افزایش ظرفیت شد.

به گفته عبدالرضا شیخان، رئیس انجمن صنفی کارفرمایان سیمان ایران، در حال حاضر نزدیک به ۲۰ میلیون تن کلینکر در انبارهای بدون تقاضا ذخیره شده است.

چه کاری باید انجام شود؟

این مقام صنعتی از سیاست های مداخله جویانه دولت در حوزه سیمان داخلی انتقاد کرد و خواستار توانمندسازی انجمن ها و بخش خصوصی شد تا بتوانند بازارهای داخلی و صادراتی را در اختیار بگیرند.

به گفته اتابک، قیمت‌گذاری‌های اعمال‌شده توسط دولت نه تنها مانع از حداکثر کردن سود تولیدکنندگان سیمان در سال‌های رونق شد، بلکه تحمل رکود فعلی را برای آنها دشوار کرد.

از سرگیری عرضه سیمان برای صادرات در بورس کالای ایران پس از یک وقفه چهار ساله، ممکن است دقیقاً همان چیزی باشد که صنعت به دلیل دور شدن از مداخله دولت و اجازه می دهد تا پویایی عرضه و تقاضا قیمت ها را تعیین کند.

شرکت سیمان اصفهان هفته گذشته ۲۰۰۰ تن مصالح ساختمانی را آغاز کرد که ۱۰۰۰ تن آن به صورت نقدی معامله شد.

عرضه سیمان در بورس تجاری در سال ۲۰۱۰ آغاز شد. در دو سال بعد حدود ۱ میلیون تن معامله و ۶۳۰۰۰ تن صادر شد. با این حال، قیمت‌گذاری‌های اعمال‌شده توسط دولت و متعاقب آن فقدان رقابت باعث شد تولیدکنندگان سیمان از این مبادله سرخورده شوند و در سال ۲۰۱۲ از IME خارج شوند.

رئیس انجمن صنفی کارفرمایان سیمان معتقد است مالیات بر ارزش افزوده بالا بحران پیش روی صنعت را تشدید می کند.

به گفته شیخان، توانمند ساختن تولیدکنندگان برای پرداخت مالیات در اقساط بلندمدت می‌تواند فشار زیادی را کاهش دهد.

او گفت: «صادرکنندگان سیمان از بازار محدود عراق به سمت کشورهای شمال آفریقا مانند کنیا و اتیوپی به عنوان مقصد جایگزین روی می‌آورند.

شیخان از دولت خواست برای حمایت از صنعت داخلی هزینه حمل و نقل به آفریقا را یارانه بدهد.

ابراهیم غلام زاده مدیرعامل شرکت سیمان لامرد از جوایز صادراتی به عنوان راهکاری موثر برای حمایت از صنعت سیمان داخلی یاد کرد. با این حال، این مقام معتقد است که موانع بوروکراتیک دست و پا گیر بر سر راه تولیدکنندگان تعیین شده قرار می گیرد که باید این مشوق ها را دریافت کنند.

در حال حاضر دو شرط برای دریافت جوایز صادراتی به طور کلی وجود دارد. اولاً، صادرات سالانه باید بیش از ۵۰ میلیون دلار کالا باشد و دوم اینکه شرکت صادرکننده باید یک شرکت کوچک یا متوسط ​​(با کمتر از ۱۰۰ کارگر) باشد.

غلام زاده با اشاره به اینکه اکثر تولیدکنندگان سیمان که با بحران جاری دست و پنجه نرم می کنند به مرز ۵۰ میلیون دلار دست و پنجه نرم نمی کنند و بسیاری از آنها با بیش از ۱۰۰ کارگر کار می کنند، خواستار بازنگری در شرایط لازم شد.