رشد صنعت فولاد با چالش های سیستمی مواجه است

ایران بر اساس اهداف تعیین شده در برنامه چشم انداز ملی ۲۰ ساله (۲۵-۲۰۰۵) در نظر دارد به ششمین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان تبدیل شود.

این طرح تولید سالانه ۵۵ میلیون تن فولاد خام را پیش بینی کرده است. علی‌رغم مخالفت‌هایی که کارشناسان صنعت در مورد امکان‌سنجی این طرح دارند، دولت همچنان در پیگیری این هدف مصمم است.

“طرح جامع فولاد” در سال ۲۰۰۴ طراحی شد که بر اساس آن تولید داخلی فولاد تا سال ۲۰۱۰ به ۲۸ میلیون تن در سال افزایش می یافت.

با این حال ثابت شد که هدف دست نیافتنی بود و صنعت تا مهلت مقرر نزدیک به ۴ میلیون تن از هدف فاصله گرفت.

متعاقباً مقامات وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، طرح اولیه را بازنگری کردند و به دنبال توسعه پروژه‌های جدید فولادی و جذب سرمایه‌گذاری برای رسیدن به هدف بلندپروازانه‌تر بودند. /p>

بر اساس برنامه بازنگری شده که بخشی از برنامه چشم انداز ملی ۲۰ ساله است، تولید داخلی فولاد به ۵۵ میلیون تن در سال می رسد که قرار است ۲۰ میلیون تن آن صادر شود.

کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به تازگی گزارشی را در مورد چالش های سیستمی در مسیر دستیابی به اهداف مورد نظر صنعت فولاد منتشر کرده است.

بر اساس این گزارش، سیاست‌های حمایتی بیش از حد دولت در حمایت از صنعت فولاد، در کنار فقدان گفت‌وگوی سازنده بین بخش‌های دولتی و خصوصی، عملاً زیرساخت‌ها را به شدت توسعه نیافته و مسیر رشد این بخش را با مشکل مواجه کرده است.

  حمل و نقل ریلی

حمل و نقل ریلی یکی از سریع ترین و ارزان ترین وسایل حمل و نقل است. از حداقل مقدار انرژی استفاده می کند و در مقایسه با حمل و نقل زمینی بسیار ایمن و سازگارتر با محیط زیست است.

خطوط ریلی ایران در حال حاضر مجموعاً ۱۱۹۹۸ کیلومتر وسعت دارد و توانایی جابجایی ۳۵ میلیون تن کالا در سال را دارد. این در حالی است که بر اساس برنامه چشم انداز ۲۰ ساله، راه آهن باید به بیش از ۲۵۰۰۰ کیلومتر گسترش یابد و سالانه نزدیک به ۸۸ میلیون تن محصولات صنعتی را حمل کند.

آمارها نشان می دهد که سیستم راه آهن باید نرخ رشد ظرفیت حمل و نقل سالانه ۱۱ درصدی را برای ۱۰ سال آینده حفظ کند تا به رقم پیش بینی شده دست یابد. این با نرخ رشد متوسط ​​سالانه ۳.۷۹ درصدی در دهه گذشته فاصله زیادی دارد.

گسترش سیستم توسعه‌نیافته راه‌آهن، بدون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی هنگفت مورد نیاز، کاری دشوار به نظر می‌رسد.

  منابع آب

آب یک منبع ضروری برای تولید فولاد است. با توجه به آب و هوای نیمه خشک ایران، تنها چند مکان ایده آل برای راه اندازی کارخانه فولاد در کشور وجود دارد، مانند نزدیکی دریا.

با این حال، بسیاری از کارخانه‌های اصلی فولاد کشور و حتی بیشتر پروژه‌های پیشنهادی کارخانه فولاد در مرکز ایران و به دور از هر منبع اصلی آب قرار دارند.

این در حالی است که کارخانه های فولاد ایران در حال حاضر بیش از ۱۶۹ میلیون متر مکعب آب در سال مصرف می کنند.

با توجه به گسترش پیشنهادی در برنامه چشم انداز، این رقم تقریباً دو برابر خواهد شد و به ۳۷۰ میلیون در سال خواهد رسید.

این گزارش حاکی از آن است که نزدیک به ۲.۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای تامین کافی منابع آبی مورد نیاز تمام آسیاب‌های کشور مورد نیاز است.

  انرژی

مقامات ایرانی بارها از پایین بودن هزینه های انرژی در کشور به عنوان یکی از مزیت های صنعتی اولیه آن می بالند. درست است، اما زیرساخت‌های برق و گاز کشور تا سال ۲۰۲۵ قادر به تغذیه ناوگان فولاد ایران نیست.

تولیدکنندگان فولاد ایران در سال ۲۰۱۴ از ۱۷۸۵۰ میلیون کیلووات ساعت برق برای تولید ۱۶.۳ میلیون تن فولاد استفاده کردند. بر این اساس، کارخانه های فولادی تا سال ۲۰۲۵ به ۴۶۲۱۰ میلیون کیلووات ساعت نیاز خواهند داشت که این امر مستلزم رشد ۲۳ درصدی ظرفیت سالانه برای تولید فولاد است. بخش برق با هزینه پیش بینی شده ۵.۵ میلیارد دلار. با این حال، رشد ظرفیت این بخش به طور متوسط ​​در ۱۰ سال گذشته تنها ۶.۱٪ بوده است.

طول خطوط لوله گاز کشور نیز باید تا سال ۲۰۲۵ دو برابر شود و به ۶۵۰۰۰ کیلومتر برسد تا تقاضای پیش بینی شده تولیدکنندگان فولاد برای ۲۰.۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال برآورده شود.

چنین تلاشی مستلزم گسترش و بهره برداری بیشتر از میادین گازی کشور است.

  ظرفیت بندر ناکافی

دولت قصد دارد صادرات فولاد را تا سال ۲۰۲۵ به ۲۰ میلیون تن افزایش دهد. برای دستیابی به آن، به توسعه زیرساخت بندری قوی نیاز دارد تا هزینه های حمل و نقل را کاهش دهد و بتواند در عرصه های بین المللی رقابت کند.

این در حالی است که بنادر جنوبی ایران تنها قادر به پذیرش شناورهایی با ظرفیت حداکثر ۶۰ هزار تن هستند که در مقایسه با اکثر صادرکنندگان فولاد جهان که از کشتی‌های با ظرفیت بیش از ۴۰۰ هزار تن استفاده می‌کنند، یک نقطه ضعف قابل توجه است.

ظرفیت پایین بندر به نوبه خود باعث افزایش هزینه های حمل و نقل دریایی ایران شده و بر مزیت رقابتی فولادسازان در قیمت گذاری محصول تأثیر منفی گذاشته است.

هر تن فولاد خام ایران در حال حاضر حدود ۳۰۰ دلار فروخته می شود که بیش از ۲۵ درصد بیشتر از آنچه چینی ها در بازارهای بین المللی عرضه می کنند، است.

  کمبود سنگ آهن

ذخایر تخمینی سنگ آهن ایران حدود ۵ میلیارد تن است که نزدیک به ۲.۷ میلیارد تن آن اثبات شده است و درصد خلوص نسبتاً پایین آن ۵۱ درصد است.

برای تحقق ارقام تولید فولاد پیش بینی شده برای سال ۲۰۲۵، بیش از ۱۵۰ میلیون تن سنگ آهن مورد نیاز است که مستلزم افزایش ۱۰۰ میلیون تنی حجم تولید در مقایسه با سال ۲۰۱۴ است.

علاوه بر این، افزایش تولید با چنین سرعتی و حفظ آن، ذخایر سنگ آهن ایران را در حدود ۱۸ سال به طور موثری تمام خواهد کرد. تنها راه برای حفظ چنین حجم تولید فولاد برای مدت طولانی، یافتن ۶۰۰ میلیون تن ذخایر جدید سنگ آهن در هر پنج سال است.

این گزارش نتیجه‌گیری می‌کند که اهداف پیش‌بینی‌شده برای صنعت فولاد در برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله با توجه به واقعیت‌های زمینی در مورد قابلیت‌های صنعتی ایران، باید با همکاری کارشناسان بخش خصوصی بازنگری شود.