سرمایه گذاری کم: علت واقعی فاجعه راه آهن ایران

در این حادثه که به یکی از بدترین حوادث ریلی ایران در تاریخ اخیر تبدیل شده است، ده ها نفر جان باختند و بیش از ۱۰۰ نفر دیگر به شدت مجروح شدند.

یک مقاله منتشر شده توسط بن IntelliNews. در زیر متن کامل است.

این فاجعه براثر برخورد دو قطار در ایستگاه هفت خان نزدیک شاهرود در حدود ۴۰۰ کیلومتری تهران رخ داد.

بازسازی این سانحه نشان می دهد قطاری که بین پایتخت ایران و مشهد در شمال شرق حرکت می کرد در ایستگاه توقف کرده بود در حالی که قطار دیگری به نام تبریز-مشهد به لوکوموتیو پارک شده برخورد کرد.

در پی این فاجعه، محسن پورسیدآقایی رئیس راه آهن جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که از سمت خود استعفا می دهد.

خبرگزاری فرانسه روز بعد گزارش داد که پورسیدآقایی تنها پس از دستگیری چهار معاونش به دلیل سقوط هواپیما از سمت خود استعفا داده است.

  «خطای انسانی»

پورسیدآقایی با بیان اینکه این حادثه به دلیل «خطای انسانی» بوده است، تصریح کرد: مسئول مرکز کنترل ترافیک ریلی به راننده قطار گفته است که سیستم خودکاری را که مانع حرکت آن به سمت قطار از کار افتاده است، به صورت دستی غیرفعال کند. /p>

این حادثه پس از آنکه ۲۰ نماینده مجلس خواستار استیضاح عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی و مواجهه با مجلس به دلیل واکنش وی به حادثه شدند، اکنون به یک رسوایی ملی تبدیل شده است.

رای عدم اعتماد به وی در ۱۳ آذرماه در مجلس برگزار می شود.

آخوندی به خانواده های قربانیان که بسیاری از آنها در یکی از قطارها از نژاد آذری بودند، تسلیت گفت.

آخوندی در ۸ آبان ماه گزارش داد: «از آنجایی که این حادثه در حوزه قضایی من رخ داد، از خانواده‌های داغدار، مجروحان و همه آذری‌های عزیز عذرخواهی می‌کنم».

قاضی دادگستری سمنان روز بعد اعلام کرد که راننده قطار قطار متخلف از محل متواری و در مخفیگاهی دوردست دستگیر شد.

در حالی که خطای انسانی به عنوان علت سقوط عنوان می‌شود، بسیاری از تقصیرها مربوط به دهه‌ها عدم سرمایه‌گذاری در شبکه ریلی حیاتی در ایران است، که بیشتر آن قبل از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ ساخته شده است.

ایران در سه دهه گذشته به شدت از کمبود سرمایه گذاری در زیرساخت های کشور از جمله راه آهن آسیب دیده است.

در حال حاضر، ایران فقط کمی بیش از ۱۵۰۰۰ کیلومتر راه آهن دارد، بسیار کمتر از کشورهای اروپای غربی، حتی یک هفتم وسعت کشوری مانند بریتانیا.

سیستم ریلی ایران دهه‌ها با سرمایه‌گذاری کم مواجه بوده است و تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور پیشرفت‌های این صنعت را با مشکل مواجه کرده است و بسیاری از پروژه‌های مقیاس بزرگ به دلیل کمبود بودجه در دسترس برای گسترش شبکه باید به حالت تعلیق درآمده است.

درست چند روز قبل از این فاجعه، حسن روحانی رئیس جمهور یک مرکز منطقه ای کنترل ترافیک ریلی را در جنوب استان خوزستان افتتاح کرد که هزینه آن ۸۲ میلیون دلار برآورد شده است.

مرکز جدید کنترل ترافیک ریلی بخشی از یک سرمایه گذاری گسترده تر در شبکه ریلی کشور است و در شرایطی ایجاد می شود که چندین شرکت خارجی به دنبال سود بردن از گشایش اخیر کشور پس از سال ها انزوا هستند.

  زیمنس پیشتاز سرمایه گذاران است

زمانی که در ژانویه پس از اجرای توافق هسته‌ای، لغو تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی آغاز شد، شرکت مهندسی زیمنس آلمان یکی از اولین شرکت‌های غربی بود که به سرعت وارد کشور شد.

در ماه مه امسال، زیمنس با قراردادی چند میلیارد دلاری برای ارتقای شبکه ریلی موافقت کرد که پس از امضای اولین تفاهم نامه خود برای کار بر روی زیرساخت های ریلی ایران به ارزش ۱.۵ میلیارد یورو در اوایل ژانویه انجام شد. به عنوان بخشی از این قرارداد، بزرگترین شرکت ساختمانی صنعتی ایران، گروه مپنا، ۵۰۰ واگن قطار را با فرمت CKD تولید می‌کند و زیمنس نیز برق‌رسانی را در دو خط خط تهران-مشهد بهبود می‌بخشد که می‌تواند به جلوگیری از هرگونه حادثه بیشتر در این خط کمک کند.

زیمنس قصد دارد تا تعمیرات اساسی در وضعیت بد فعلی راه‌آهن را ادامه دهد و از دولت ایران خواسته است تا چندین مورد از جدیدترین لکوموتیوهای راه‌آهن موجود را خریداری کند. به گفته این شرکت، قطار سریع السیر Velaro زیمنس، یکی از سریع ترین قطارهای جهان، احتمالاً مدعی به روز رسانی این سیستم است. این قطار می تواند با سرعت کامل به سرعت ۳۶۰ کیلومتر در ساعت برسد. محسن نایب زاده، مدیرعامل زیمنس در ایران، در ژانویه گفت: «ایران یک بازار بالغ در زمینه ریلی است و تغییرات جمعیتی کشور نیاز روزافزون به شبکه‌های ریلی سریع، قابل اعتماد و ایمن را برای حمایت از تحرک و صنعتی‌سازی افزایش می‌دهد».

  نیاز به ۲۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی

به گفته محمدرضا نعمت زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران، این کشور به ۲۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم در شبکه ریلی خود که قبلاً تا سال ۲۰۲۵ تعیین شده است، با هزینه سالانه ۱.۵ میلیارد دلار نیاز دارد.

بخشی از افزایش بودجه دولت ایران به این بخش، بخشی از کریدور جدید حمل و نقل شرق-غرب، شمال-جنوب منطقه اوراسیا خواهد بود. این امر به جاه‌طلبی چین برای ایجاد شبکه‌های ریلی پرسرعت که پکن را به استانبول و فراتر از آن متصل می‌کند، که توسط دولت چین به عنوان پروژه «یک کمربند، یک جاده» نامیده می‌شود، مرتبط می‌شود.

روسیه همچنین قصد دارد ۱.۳ میلیارد دلار برای برق‌رسانی بیش از ۵۰۰ کیلومتر مسیری که آذربایجان را به شهرهای شمالی ایران و از آن به بعد به تهران متصل می‌کند، سرمایه‌گذاری کند. این قرارداد بخشی از خط اعتباری گسترده‌تر ۵ میلیارد دلاری از کرملین به تهران برای تقویت نفوذ اقتصادی آن در جنوب کشورهای مشترک المنافع است.

آخرین تصادف مرگبار در کشور در نیشابور (۷۶۰ کیلومتری شرق تهران) در بهمن ۱۳۸۳ اتفاق افتاد، زمانی که بیش از ۳۰۰ نفر بر اثر سقوط کانتینرهای چند اقلام بسیار قابل اشتعال از مسیر به روستایی که منجر به کشته شدن همه ساکنان شد، کشته شدند.

بعید است که در پی این حادثه، وزیر آخوندی یا هر مقام بلندپایه دیگری از سمت خود کناره گیری کند – مگر اینکه در ماه دسامبر استیضاح شود – زیرا تهران از معاملات زیرساختی فعلی مانند زیمنس استفاده می کند. در واقع، برکناری وزیر از سمت خود می‌تواند معاملات را کندتر کند، زیرا هر وزیر جدید باید به سرعت با چندین معامله در دست اقدام آشنا شود.