صنایع غذایی نمی توانند اشتهای صادراتی را تحریک کنند

دبیر کل انجمن‌های صنایع غذایی ایران گفت: علی‌رغم اینکه صنایع غذایی ایران عمدتاً توسط بخش خصوصی اداره می‌شود، همه تصمیمات عمده توسط دولت اتخاذ می‌شود.

کاوه زرگران که ریاست کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران را نیز برعهده دارد، در نامه‌ای برای هفته‌نامه فارسی تجارت فردا این مطلب را بیان کرد. گزیده ها در ادامه می آیند:

صنایع غذایی ایران با نزدیک به ۱۱۲۰۰ کسب و کار و ارزش افزوده کل ۱۴۳ تریلیون ریال (۳.۸۱ میلیارد دلار)، ۱۱ درصد از کل ارزش افزوده بخش صنعت را به خود اختصاص داده است.

حدود ۴۰۰۰۰۰ شغل مستقیماً در صنایع غذایی ایجاد می‌شود و با در نظر گرفتن افرادی که در شبکه‌های توزیع گسترده و تامین مواد خام کار می‌کنند، این تعداد بیشتر می‌شود.

ایران در زمینه تولید مواد اولیه و فرآوری آنها از مزایای منحصر به فردی برخوردار است که شامل، اما نه محدود به، در دسترس بودن ۵۱ میلیون هکتار زمین کشاورزی و برخورداری این کشور از آب و هوای چهارفصل است.

تقریبا تمام مواد اولیه صنایع تبدیلی مواد غذایی در داخل ایران تولید می شود.

صنایع تبدیلی مواد غذایی از اهمیت قابل توجهی در توسعه صنایع غذایی برخوردار هستند، زیرا بخش کشاورزی را به صنایع مدرن تولید مواد غذایی مرتبط می‌کند.

اقتصادهای نوظهور موفق به ایجاد ارتباط مناسب بین دو بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی شده اند و موفق شده اند ارزش افزوده بالاتری در تولید مواد غذایی ایجاد کنند.

اما صنایع تبدیلی مواد غذایی در ایران نتوانسته اند به بهترین شکل از پتانسیل خود استفاده کنند. امروزه با وجود نقش مهمی که در صنایع تبدیلی در افزایش ارزش افزوده و صادرات مواد غذایی و در عین حال کاهش ضایعات کشاورزی ایفا می کنند، شاهد بیکار بودن ظرفیت های تولیدی در صنایع تبدیلی هستیم.

صنایع تبدیلی ایران قادر به جابجایی بیش از ۱۵۰ میلیون تن مواد اولیه و تامین کلیه نیازهای داخلی و صادرات به بازارهای خارجی است. با این حال، تضعیف رقابت‌پذیری محصولات کشاورزی داخلی در مقایسه با همتایان سایر کشورها، ناسازگاری با استانداردهای بین‌المللی و نبود برنامه‌های صادراتی، صادرات محصولات غذایی در صادرات غیرنفتی را تضعیف کرده است.

این در حالی است که ایران در پنج کریدور اصلی ترانزیتی و مسیرهای حمل و نقل بین المللی قرار دارد. علاوه بر این، برخی از کشورهای همسایه ایران واردکننده مواد غذایی هستند و بنابراین ما فرصت بسیار خوبی برای تسخیر بازارهای آنها داریم، مشروط بر اینکه سیاست‌های صادرات محور را اتخاذ کنیم.

گام‌های مثبتی که در سال‌های گذشته برای بهبود صادرات برداشته شده است در مقایسه با پتانسیل صنایع غذایی کشور کمرنگ است. سیاست‌های اخیر دولت برای حمایت از صادرات مواد غذایی مؤثر بوده و باید با جدیت بیشتری دنبال شود.

یک مثال قابل توجه از اینکه چگونه حمایت های دولت به صادرات مواد غذایی کمک می کند، تخصیص یارانه صادراتی به محصولات لبنی است که منجر به افزایش قابل توجه صادرات آنها شد. در واقع، محصولات لبنی بیشترین سهم را در کل صادرات مواد غذایی ایران در سال گذشته (منتهی به ۲۹ اسفند ۱۳۹۶) داشتند.

ایران در این بازه زمانی ۷۷۳ میلیون دلار محصولات لبنی ارسال کرد که نسبت به سال قبل از آن به ترتیب ۱۰ و ۲۵ درصد از نظر حجم و ارزش افزایش داشت. در بین محصولات صادراتی، ماست با ۲۱۸ میلیون دلار در صدر فهرست قرار دارد و پس از آن پنیر با ۱۸۷ میلیون دلار، شیرخشک با ۱۲۹ میلیون دلار و خامه و بستنی با ۱۲۰ میلیون دلار در رتبه های بعدی قرار دارند.

در همین مدت حدود ۵۶۰۰۰ تن لبنیات به ارزش ۲۵۱ میلیون دلار وارد کشور شد که ۴۶۰۰۰ تن کره به ارزش ۱۸۴ میلیون دلار و ۷۰۰۰ تن شیرخشک به ارزش ۵۰ میلیون دلار بود.

ارقام فوق نشان می دهد که مازاد تجارت لبنیات ایران در سال گذشته به ۵۲۳ میلیون دلار رسیده است.

دلیل اصلی عدم حضور ایران در بازارهای دیگر، قیمت بالای محصولات آن است. تولیدکنندگان مواد غذایی در ایران باید قیمت های بالاتری را برای مواد خام بپردازند و این مقصر رویکرد دولت ایران در قبال کشاورزان محلی است.

دولت سیستم خرید تضمینی بسیاری از محصولات از جمله گندم و چای را اجرا می کند که به موجب آن به کشاورزان برای محصولاتشان قبل از برداشت پول پرداخت می کند. در واقع دولت هم قیمت نهایی واقعی محصولاتشان را به اضافه یارانه به کشاورزان می پردازد و هم قیمت خرید تضمینی را در مقایسه با قیمت های جهانی محصولات کشاورزی افزایش می دهد.

همه کشورها از استراتژی هایی برای حمایت از بخش کشاورزی خود استفاده می کنند. دولت های اتحادیه اروپا برای کنترل تورم به کشاورزان برای هر هکتار زمین یارانه پرداخت می کنند.

به عنوان بخشی از سیاست های حمایتی دولت، تعرفه هایی بر واردات محصولات کشاورزی اعمال می شود که قیمت ها را نیز افزایش می دهد.

با به کارگیری سیاست های منسجم و صادرات محور، دولت می تواند به بخش کشاورزی و صنایع غذایی کمک کند تا سهم قابل توجهی از سایر بازارها را به خود اختصاص دهند. در غیر این صورت، دولت همان اشتباهات قدیمی را تکرار خواهد کرد و صنایع آن بازارهایی را که پتانسیل ورود به آن را دارند از دست خواهند داد. نمونه بارز چنین بازارهایی روسیه است.

ایران در پی تنش‌های سیاسی این کشور با اتحادیه اروپا و ترکیه، فرصت ایجاد جای پایی در بازار روسیه را از دست داد. سهم ایران از بازار بزرگ روسیه ۱۵۲ میلیون دلار است.