عدم تعادل زنجیره تولید فولاد مانع از گسترش صنعت می شود

دولت برای ارزیابی وضعیت موجود صنعت فولاد و تحلیل پیشرفت ها و کاستی های برنامه توسعه آن در چند سال اخیر به کارشناسان مختلفی مراجعه کرده است.

آخرین مورد، انجمن آهن و فولاد ایران است، مجمعی متشکل از کارشناسان صنعت، مدیران و دانشگاهیان.

ISS اخیرا گزارشی جامع با عنوان «تحلیل وضعیت کنونی صنعت فولاد ایران و چشم‌انداز آینده» منتشر و به دولت ارائه کرده است. این چهارمین به‌روزرسانی گزارش است که در ماه جولای منتشر شد و اخیراً منتشر شد.

این گزارش داده‌های مربوط به صنعت را ارائه می‌کند و در عین حال به هر مانع توسعه با جزئیات می‌پردازد، که مهمترین آنها عدم تعادل در تولید و عرضه مواد خام است.

تولید مواد خام، کسری در جزئیات

هر بخش از زنجیره تولید فولاد به تولیدکنندگان پایین دستی و بالادستی برای حفظ عرضه مواد خام به صنعت متکی است.

گزارش ISS با استفاده از داده‌های تا ۲۰ مارس ۲۰۱۷، عدم تعادل بین بخش‌ها را نشان می‌دهد و به ظرفیت‌های جدیدی اشاره می‌کند که یا در ماه مارس-ژوئن راه‌اندازی شده‌اند یا تا سال ۲۰۱۸ نصب خواهند شد.

ایران برای تحقق هدف فولاد در سال ۲۰۲۵ به ۱۶۸ میلیون تن سنگ آهن، ۸۶ میلیون تن کنسانتره، ۸۷ میلیون تن گندله و ۵۷ میلیون تن DRI نیاز دارد. کمبود همه مواد هنوز زیاد است.

ظرفیت تولید کنسانتره سنگ آهن ایران تا ۲۹ اسفند ۱۳۹۶ به ۴۵.۵ میلیون تن در سال رسید که بیش از ۲ میلیون تن به این رقم در سال مالی گذشته (اسفند ۹۵-۱۳۹۵) اضافه شد. این در حالی است که کارخانه های کنسانتره در سال گذشته تنها از ۷۰ درصد ظرفیت برای تولید ۳۱.۶ میلیون تن مواد استفاده کردند.

ISS به کمبود درخشندگی سنگ آهن برای کارخانه های کنسانتره و کمبودهای زیرساختی مانند عدم دسترسی به منابع آب به عنوان عوامل اصلی محدود کننده تولید اشاره می کند که یکی از مراحل اولیه در زنجیره تولید است و بر این اساس بر تولید فولاد تأثیر می گذارد.

تاسیس کیمیا معدن سپاهان در سه ماهه نخست سال جاری (۳۰ اسفند تا ۳ خرداد) ۳۰۰ هزار تن به ظرفیت کنسانتره افزود. علاوه بر این، کارخانه بهره‌برداری سنگ آهن جلال آباد و کارخانه کنسانتره صبانور با بهره‌برداری ۶۰۰۰۰۰ و ۶۷۵۰۰۰ تن ظرفیت را افزایش خواهند داد.

کارخانه ۲.۵ میلیون تنی کنسانتره سنگان واقع در استان خراسان رضوی نیز در حال ساخت است. قرار است ظرفیت این پروژه ها تا مارس ۲۰۱۸ به ۴۷ میلیون تن برسد.

ظرفیت تولید گندله در سال گذشته به ۳۲ میلیون تن رسید که تولید آن به ۲۵.۶ میلیون تن رسید. امسال ۴.۵ میلیون تن اضافه خواهد شد و در مجموع به ۳۶.۵ خواهد رسید.

وابستگی متقابل بین چرخه ها در اینجا بالا می رود، زیرا کارخانه های گندله برای استفاده کامل از ظرفیت اسمی خود به ۴۰.۶ میلیون تن کنسانتره نیاز دارند. ظرفیت نصب شده کنسانتره در واقع از تقاضای تولیدکنندگان گلوله فراتر می رود، اما عملکرد ضعیف کارخانه های کنسانتره باعث کسری عرضه شده است.

در مورد آهن کاهش یافته مستقیم، ظرفیت در حال حاضر ۲۵.۲۵ میلیون تن با تولید ۱۷.۳ میلیون تن است. ظرفیت های موجود در خط لوله قرار است تا مارس ۲۰۱۸ ظرفیت کل را به ۲۹.۳ افزایش دهد.

با این حال، باز هم، خروجی کم گلوله باعث کسری ۸ میلیون تنی تولید DRI در مقایسه با ظرفیت اسمی آن می شود.

با حرکت به سمت بالا، به تولید فولاد خام می رسیم که ظرفیت اسمی آن تا پایان سال گذشته به ۳۰.۸ میلیون تن رسید. تنها ۶۰ درصد از این ظرفیت به دلیل عدم تعادل در زنجیره تولید مورد استفاده قرار می گیرد، اما پروژه های پیش رو به طور قطع ظرفیت کل را در سال جاری به بیش از ۳۷ میلیون تن خواهد رساند.

ظرفیت خروجی آخرین حلقه زنجیره، یعنی تولید محصولات فولادی، ۳۷ میلیون تن است که ظرفیت فولاد بلند بیش از ۷۰ درصد است. در اینجا مجدداً کسری در عرضه فولاد خام وجود دارد، اما با نسبت بهره برداری کمتر از ظرفیت ظرفیت در این بخش کاهش می یابد.

همانطور که داده ها نشان می دهد، حداقل یک عدم تعادل ۲-۳ میلیون تنی بین ظرفیت های اسمی حلقه های مختلف زنجیره تولید فولاد و نابرابری حتی بیشتر در تولید وجود دارد.

صنعت فولاد ممکن است به سمت هدف ۵۵ میلیون تنی در حال حرکت باشد، اما قبل از اینکه بتواند هدف خود را محقق کند، باید بخش‌های مختلف را سریع‌تر کند.

چشم انداز آینده

بخش معدن ایران، به ویژه صنعت فولاد، بارها و بارها توسط مقامات دولتی و کارشناسان به عنوان یکی از کاندیدای واقعی برای کمک به اقتصاد ایران برای از بین بردن منبع درآمد اصلی خود، یعنی نفت، مورد استقبال قرار گرفته است.

با درک این پتانسیل، دولت با طراحی برنامه‌های بلندپروازانه، توسعه صنعت فولاد را در اولویت قرار داده است، هرچند محدودیت‌ها مانع پیشرفت می‌شوند.

ایران با تولید ۱۱.۵۲ میلیون تن فولاد خام از ژانویه تا جولای ۲۰۱۷، در حال حاضر چهاردهمین فولادساز بزرگ جهان است. طبق گزارش انجمن جهانی فولاد، تولید این کشور در سال ۲۰۱۶ به ۱۷.۸۹ میلیون تن رسید.

تا سال ۲۰۲۵، ایران با افزایش ظرفیت تولید فولاد خام ۵۵ میلیون تنی، به عنوان بخشی از اهداف تعیین شده در برنامه چشم انداز ۲۰ ساله، در نظر دارد تا به ششمین فولادساز بزرگ جهان تبدیل شود. و کارها تاکنون با تحقق بیش از ۶۰ درصد ظرفیت هدف به خوبی پیش رفته است.