فرار مغزها ناشی از سوءمدیریت، نبود فرصت ها

یک مقام بنیاد ملی نخبگان ایران گفت: نداشتن شغل مناسب دلیل اصلی مهاجرت جمعیت تحصیلکرده ایران است.

آریا آلستی افزود: «در رشته‌های ریاضی، فیزیک و مهندسی نرخ فرار مغزها بالاست، در حالی که مهاجرت در میان افرادی که در رشته‌های علوم انسانی یا پزشکی تحصیل کرده‌اند چندان قابل توجه نیست.

هفته نامه تجارت فردا گزارش داد حسن قشقاوی معاون وزیر امور خارجه اواخر فروردین ماه اعلام کرد که مهاجرت از ایران در سال مالی گذشته (اسفند ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۴) نسبت به سال قبل ۳۰ درصد کاهش یافته است.

وی همچنین گفت: تعداد مجوزهای خروج از کشور صادر شده از سوی این وزارتخانه از نزدیک به ۷۰۰ هزار در دو سال پیش به حدود ۵۰۰ هزار در سال گذشته کاهش یافته است و به این نتیجه می رسد که فرار مغزها از کشور کاهش یافته است.

این در حالی است که تعداد مجوزهای خروج تنها نشان دهنده درخواست های رسمی برای خروج از ایران است در حالی که مسیرهای دیگری برای خروج از کشور وجود دارد.

رضا فرجی دانا، وزیر سابق علوم در کابینه حسن روحانی، رئیس‌جمهور، در بیانیه‌ای درباره پیامدهای مالی فرار مغزها گفت: سالانه ۱۵۰ هزار متخصص کشور را ترک می‌کنند و ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه را با خود می‌برند.

او گفت: «فرار مغزها از ایران در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به اوج خود رسید.

بلافاصله پس از اظهار نظر، وی توسط مجلس استیضاح شد.

ارقام فاش شده توسط فرجی دانا با ارقام منتشر شده توسط سازمان های بین المللی مطابقت دارد، از جمله گزارشی در سال ۲۰۰۹ توسط صندوق بین المللی پول که نشان می دهد ایران در صدر فهرست کشورهایی است که نخبگان علمی خود را از دست داده اند.

برآورد بانک جهانی کمتر است و هزینه اقتصادی فرار مغزها در ایران را ۵۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ نشان می‌دهد.

  انگیزه های اصلی

بر اساس آمارهای منتشر شده در هفته نامه سازمان مدیریت و برنامه ریزی ایران، طی ۱۴ سال گذشته، ۶۲ درصد از دانش آموزانی که در المپیادهای علمی بین المللی مدال آور شده اند، به کشورهای توسعه یافته مهاجرت کرده اند و اکنون در معتبرترین دانشگاه ها و پژوهشی مشغول به کار هستند. مراکز در سراسر جهان.

«حقیقت این است که اکثر متخصصان دلایل سیاسی یا اجتماعی کمتری برای خروج از کشور دارند و بیشتر با انگیزه مسائل مربوط به اشتغال هستند. احمد شیرزاد، مدرس دانشگاه صنعتی اصفهان می‌گوید، تنها چیزی که آنها می‌خواهند این است که بتوانند به اندازه کافی برای خود و خانواده‌شان تأمین کنند.

بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در سال گذشته (منتهی به ۲۸ اسفند ۱۳۹۴) به ۱۱ درصد رسید که نسبت به سال قبل ۰.۴ درصد افزایش داشت. این داده ها همچنین نشان می دهد که ۹.۳ درصد از مردان و ۱۹.۴ درصد از زنان ۱۰ ساله و بالاتر در سال گذشته بیکار بوده اند. با این حال، میانگین نرخ تصویر جدی‌تری را پنهان می‌کند زیرا بزرگ‌ترین بخش نیروی کار ایران زیر ۳۰ سال است و نرخ بیکاری در گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال به ۲۳.۳ درصد می‌رسد. برای زنان در همان گروه سنی ۴۰.۲٪ است.

شیرزاد معتقد است بازار کار با دو مشکل اساسی مواجه است.

اولین مورد، انبوهی از فارغ التحصیلان است که بدون اینکه مسئولان برای اشتغال آینده خود برنامه ریزی کرده باشند، در دانشگاه ها پذیرفته شده اند. این افراد تحصیلکرده به دلیل عملکرد ضعیف سیستم آموزشی به درستی آموزش ندیده اند و مهارت ها و دانش لازم برای ورود به بازار کار را کسب نکرده اند.

مشکل دوم، یا پدیده اجتماعی، همانطور که من آن را می نامم، این واقعیت است که نیروی کار قدیمی پست های خود را رها نمی کند. آنها با جدیت در موقعیت های خود باقی می مانند، و بنابراین، هیچ فرصت شغلی برای نسل جوان باز نمی شود.”

وی خاطرنشان کرد: جوانان ماهر و تحصیل کرده علاوه بر امید به انگیزه نیاز دارند و باید بدانند که زحمات آنها قابل تقدیر است.

شیرزاد بر این عقیده است که راه هایی برای حل مشکل وجود دارد. وی مدیریت تعداد دانشجویان پذیرفته شده در هر رشته، ارتقای سطح علمی دانشگاه ها و موسسات علمی، اصلاح محیط های شغلی، بازنگری در استانداردهای انتخاب نیروی کار برای استخدام، تشویق نخبگان به حضور در دوره های تحقیقاتی در کشورهای توسعه یافته و ایجاد شغل را پیشنهاد می کند. در پست های مدیریتی برای نیروی جوان و تحصیل کرده.

به گفته علی اصغر سعیدی، جامعه شناس و مدرس دانشگاه تهران، نخبگان عمدتاً برای استفاده از تخصص ها و مهارت های خود برای به دست آوردن وضعیت مالی رضایت بخشی مهاجرت می کنند.

به نظر می رسد یافتن موقعیت مالی و اجتماعی شایسته خود در ایران برای نخبگانی که خود را با دو گروه مقایسه می کنند، رویایی دور از ذهن است. اول، نخبگان کشورهای مقصد. آنها می بینند که انواع تسهیلات و مشوق ها به آنها اعطا می شود و همین را از مقامات ایرانی می خواهند که در کشور بمانند.

دوم، مردم عادی کشورشان هستند. آنها شاهد نوپاها و ثروتمندانی هستند که فاقد هرگونه تخصص و مهارت هستند و از نردبان شکوفایی اجتماعی و اقتصادی بالا می روند. این فقدان شایسته سالاری بسیار نفرت انگیز است و نخبگان را تشویق می کند تا به دنبال جایگاه شایسته خود بروند.»

سعیدی خاطرنشان کرد: فرار مغزها تأثیرات منفی بر رشد اقتصادی کشور دارد و آثار زیانبار آن به مرور زمان بیشتر می شود و در نهایت کشور را از آخرین فناوری ها و توسعه محروم می کند.

ما لزوماً نیازی به بازگرداندن نخبگان به کشور نداریم تا از توانایی های آنها استفاده کنیم. آنها بهترین فرستادگان ایران در کشورهای خارجی هستند که می توانند واقعیت های ایران را در صحنه برای مردم سراسر جهان واضح تر و دقیق تر توضیح دهند.

دولت باید با دعوت از آنها به سمینارها و انجام پروژه های علمی مشترک، سفر دائمی آنها را به کشور تسهیل کند. یکی دیگر از راه‌های بهره‌مندی از آنها، تأسیس و فعال کردن اتاق‌های بازرگانی بین‌المللی و دعوت از آن‌ها برای هدایت سرمایه‌هایشان به سرزمین مادری است.»

دولت از مهاجران برای سرمایه گذاری داخلی دعوت می کند

دولت حسن روحانی رئیس جمهور، با نگرانی از نیاز مبرم ایران به سرمایه گذاری پس از برداشته شدن تحریم های غرب علیه این کشور، اهمیت جذب ثروت عظیم ایرانیان مقیم خارج از کشور را مورد تاکید قرار داده است.

روحانی در دیدار با جمعی از نخبگان اقتصادی ایرانی در نیویورک در سپتامبر گذشته گفت: «کارآفرینان، مدیران و سرمایه‌گذاران ایرانی در داخل یا خارج از کشور نسبت به سایرین در اولویت سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور هستند.» /p>

وی افزود: امروز فرصت‌های بی‌نظیری در بخش‌های اقتصادی، علمی و صنعتی کشور به‌دلیل شرایط پس از معامله تاریخی ۱۴ جولای با قدرت‌های جهانی باز شده است.

روحانی با اشاره به اینکه ایران برای دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصدی خود به ۵۰ میلیارد دلار در سال سرمایه گذاری نیاز دارد، گفت: هر یک از ما مسئول پیشرفت ایران هستیم. این کشور متعلق به همه ماست و همه ایرانیان خارج از کشور از سرمایه گذاری در کشور خود استقبال می کنند.»

حدود پنج تا شش میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می کنند که ۷ درصد از کل جمعیت کشور را تشکیل می دهند. فرصت امروز در آوریل گزارش داد که ارقام مربوط به ثروت آنها غیر قابل اعتماد است، زیرا منابع مختلف اعداد بسیار متفاوتی را منتشر می کنند.

در مارس ۲۰۰۷، مرکز پژوهش های مجلس ایران به نقل از بنیاد ملی نخبگان، دارایی های سرمایه ای ایرانیان مقیم خارج از کشور را بیش از ۱.۳ تریلیون دلار و دارایی های ایرانی-آمریکایی ها را به تنهایی بیش از ۹۰۰ میلیارد دلار اعلام کرد.

در آن زمان بیش از ۶۵۰۰ شرکت و ۱۰۰۰۰ دانشجو در دبی مستقر بودند و ۱۴۰۰ ایرانی در بورس اوراق بهادار دبی سرمایه گذاری کرده اند.

در ژانویه ۲۰۱۴، علیرضا رحمت نیا، معاون رئیس جمهور، سرمایه گذاری ایران در خارج از کشور را حدود ۷۰۰ میلیارد دلار اعلام کرد که ۲۰۰ میلیارد دلار آن تنها در امارات متمرکز شده است.

در ژوئن ۲۰۱۵، جواد قوام شهیدی، یکی از مقامات ارشد شورای عالی امور مهاجران ایرانی، گفت که حدود ۲ تریلیون دلار در اختیار ایرانیان مقیم خارجی است.

نکته جالب این است که این میزان از تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۲۰۱۴ فراتر رفته و جذب تنها ۱۰ درصد از این سرمایه بالقوه می تواند برای اقتصاد معجزه کند.

تحقیقات Rockstone Real Estate نشان می دهد که تاجران و میلیونرهای ایرانی به احتمال زیاد در طی پنج تا ۱۰ سال پس از برداشته شدن تحریم های هسته ای، املاک و مستغلات به ارزش ۶ میلیارد پوند خریداری می کنند.

با این حال، در این گزارش آمده است که لندن، دبی، سوئیس، آلمان و فرانسه شانس بیشتری برای تبدیل شدن به مقصد آنها دارند.