مصاحبه: نیاز ایران به تغییر پارادایم تجارت خارجی

بحث فراگیر در مورد تجارت خارجی متزلزل و صادرات غیرنفتی ایران بار دیگر با انتشار آمارهای تجاری نیمه اول در ماه گذشته مطرح شد که نشان دهنده کاهش ۳.۲ درصدی صادرات و افزایش ۱۵.۳۷ درصدی واردات نسبت به سال گذشته است.

داده ها همچنین نشان می دهد که این کشور تراز تجاری منفی حدود ۳.۰۵ میلیارد دلار دارد.

جالب اینکه محمدرضا مدودی، معاون توسعه صادرات کالا و خدمات سازمان توسعه تجارت ایران در گفت و گو با فایننشال تریبون، دلیل اصلی ناچیز بودن صادرات ایران نسبت به ظرفیت هایش، این است که تقریباً همه چیز در ایران تولید می شود. کشور.

وی ادامه داد: پس از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ با یک سری مشکلات در صحنه بین المللی مواجه شدیم. محدودیت های اقتصادی که بر ما تحمیل شده بود مشکلاتی را در تامین و تامین کالا برای کشور ایجاد کرد. از سوی دیگر، موضوع بیکاری بالا وجود داشت و دولت باید برای جمعیت رو به رشد ایجاد شغل کند.

بنابراین، ما به تولید داخلی روی آوردیم و تلاش کردیم تا در تامین خواسته های خود به خودکفایی برسیم تا فشارهای بین المللی را دور بزنیم و از رویکرد غیردوستانه جهان نسبت به خود کمترین تأثیر را ببینیم.

وی افزود، آنچه در آن زمان اتفاق افتاد این بود که تقریباً همه مقامات برای حمایت از تولید داخلی، نیرو را برای محدود کردن واردات جمع کردند. آنها شروع به صدور مجوز برای کسب و کارهای کوچک در سراسر کشور با هدف خودکفایی و ایجاد شغل کردند.

او گفت: «خودکفایی خوب و قابل ستایش است، اما تنها زمانی که یک استراتژی مشخص و مشخص پشت آن باشد.

  قراردادهای تجاری کمیاب

مودودی می گوید بر اساس تحقیقات انجام شده توسط سازمان تجارت جهانی و داده های آن در مورد تجارت جهانی، نزدیک به نیمی از کل تجارت مربوط به مبادلات بین کشورهایی است که قراردادهای تجاری منطقه ای دارند.

وی گفت: جالب است بدانید که سهم ایران تنها ۳ درصد است (یعنی تنها با ۳ درصد شرکای تجاری خود قراردادهای تجاری دارد).

ایران تنها با شش کشور یعنی ترکیه، پاکستان، ازبکستان، تونس، کوبا و بوسنی و هرزگوین قرارداد تجارت ترجیحی دارد، در حالی که تنها یک قرارداد تجارت آزاد با سوریه دارد.

تعداد محدودی کالا فقط با تعرفه های ترجیحی از ایران به افغانستان صادر می شود.

ایران در سال ۲۰۰۵ به عضویت ناظر سازمان تجارت جهانی درآمد، اما سازمان تجارت جهانی به دلیل مخالفت آمریکا که از زمان انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ تاکنون با ایران خصمانه بوده است، رئیس گروهی را برای گفتگو درباره رژیم تجارت خارجی ایران تعیین نکرد. >

مجتبی خسروتاج، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، در ماه اوت گفت که پیوستن به WTO دیگر اولویتی در بحبوحه سیاست تهاجمی آمریکا در قبال ایران در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ نیست.

او گفت: «الویت ما اکنون افزایش همکاری با کشورهای همسایه و کشورهای منطقه است که بیشترین مزیت را برای ما دارند.

ایران که عضو سازمان تجارت جهانی نیست، با تعداد محدودی از کشورهایی که با آنها روابط تجاری قوی اقتصادی دارد، قراردادهای تجاری ترجیحی بسته است.

  سیاست تجارت نامناسب

«چرا ما تنها با چند کشور توافقنامه تجارت ترجیحی و آزاد داریم؟ امروز اگر بخواهیم تجارت خارجی را گسترش دهیم باید درک کنیم که صادرات و واردات دو روی یک سکه هستند و با هم پیش می روند. تجارت یک جاده دو طرفه است. ما نمی‌توانیم بگوییم که فقط می‌خواهیم صادرات داشته باشیم و در ازای آن چیزی وارد نکنیم. بر اساس این دیدگاه، همه کشورها فقط می خواهند کالاهای خود را صادر کنند. خسروتاج گفت: به این ترتیب تجارت به پایان خواهد رسید.

«بنابراین، من فکر می‌کنم هنگام صحبت از «مدیریت واردات» باید محتاط باشیم. اگر به درستی انجام نشود، ممکن است ما را در گودالی از اشتباهات استراتژیک بیاندازد که باید هزینه آن را بپردازیم. وقتی از تجارت صحبت می کنیم، منظور ما این است که در ازای بخشی از بازار کشور دیگر، موافقت می کنیم که بخشی از بازار خود را به آنها بدهیم.”

رئیس TPO خاطرنشان کرد: آنچه در مذاکرات تجاری اتفاق می‌افتد، صادرات نفت و گاز به همراه شکلات، لبنیات، سیمان و فولاد است.

او گفت: «سپس نوبت آنهاست که محصولاتی را که برای فروش دارند عرضه کنند، زیرا این همان چیزی است که قرار است یک معامله منصفانه و درست باشد.

آنها می گویند که می خواهند به ما پارچه بفروشند. ما می گوییم در حال حاضر یک صنعت نساجی داریم که می تواند نیاز داخلی را تامین کند و واردات به کسب و کار ما لطمه می زند. می گویند می خواهیم برنج صادر کنیم. پاسخ ما این است که خودمان برنج کشت می کنیم و واردات ممنوع است زیرا می خواهیم از کشاورزان محلی خود حمایت کنیم. آنها پیشنهاد صادرات انبه را می دهند، اما این دوباره ممنوع است زیرا مردم به خوردن انبه روی می آورند و به عنوان مثال، بازار سیب ما متضرر خواهد شد.”

خسروتاج تاکید کرد که شما نام ببرید، ایران آن را تولید می کند و با گفتن اینکه واردات به تولید داخلی لطمه می زند، مذاکرات به بن بست می رسد.

این دلیلی است که ما نمی توانیم در امضای قراردادهای تجاری با سایر کشورها موفق شویم. به این ترتیب، وقتی واردات را محدود می کنیم، صادرات نیز با مشکل مواجه می شود.

  رقابتی برای تحریک رشد وجود ندارد

مودودی خاطرنشان کرد: صنایع ایران به دلیل عدم نیاز به رقابت با محصولات بهتر و به روزتر، مانع توسعه صنایع ایران شده است، زیرا بازار ۸۰ میلیونی کشور برای مصرف محصولات واحدهای کوچک تاسیس شده با حداقل سرمایه کافی است. .

وی گفت: به این ترتیب خود را از فناوری روز محروم می‌کنیم و سرمایه‌گذاران بالقوه خارجی از ورود سرمایه‌های خود به صنایع ما دلسرد می‌شوند، زیرا در هر مقطع زمانی که اقتصاد ایران با تلاطم مواجه می‌شود، فعالیت‌های آنها اولین چیزی است که زیر سوال می‌رود.

به گفته این مقام مسئول، نه بازار داخلی ایران شکل مدرن مناسبی پیدا کرده است و نه ساختارهای تجارت خارجی آن استانداردهای جهانی را در پیش گرفته است که مصرف کنندگان را از معامله ناراضی کرده است.

“بنابراین ما در اینجا به پایان عقل خود رسیده ایم. ما می خواهیم تغییر کنیم اما در عوض یک دایره باطل را دور و بر می گردیم. ما باید در نظر داشته باشیم که منابع و ظرفیت های ما محدود است. دولت نیاز به تغییر دیدگاه دارد.»

  بدون جهت صادرات

مدودی در ادامه گفت: ظرفیت تعریف شده برای واحدهای تولیدی کوچک بعد از انقلاب، تامین کالا برای یک شهر، اگر استانی که در آن قرار دارند، بوده و برای تامین نیاز داخلی و نه بیشتر طراحی شده است.

ما در موقعیتی قرار گرفتیم که تعداد بی‌شماری واحدهای کوچک تولیدکننده کالا وجود داشت، اما در مقیاس صنعتی یا اقتصادی مناسب نبود. در آن زمان، اگر یک مقام رسمی از امضای مجوز کسب و کار خودداری کند یا امکان‌سنجی پروژه‌ها را زیر سوال می‌برد، بدبین می‌شد. اما مشکل این بود که متأسفانه هیچ استراتژی یا اصولی زیربنای این مجوزهای صادر شده وجود نداشت.

اساساً در آن سال‌ها هیچ‌کس به فکر تولید با چشم‌انداز ورود به بازارهای بین‌المللی نبود. استثناء تعداد بسیار کمی از صنایعی بود که با استفاده از منابع دولتی مانند صنایع نفت، گاز، مس، فولاد و پتروشیمی راه اندازی شدند. بنابراین، تولید ما صادرات محور نبود.»

برای داشتن محصولات صادرات محور عوامل زیادی از جمله قیمت نهایی، بهره وری، تحقیق و توسعه، مطالعه بازار و بازاریابی، طراحی و ایجاد برند به ذهن خطور می کند. از آنجایی که همه اینها سرمایه بر هستند، واحدهای کوچک نمی توانند و نمی توانند در آنها سرمایه گذاری کنند.

«بعدها بازار داخلی از همه این کالاها اشباع شد و تولیدکنندگان با کمبود تقاضا مواجه شدند. اتفاقی که در ادامه افتاد این بود که آنها حالا می خواستند صادرات مشکلاتشان را حل کند. اما آیا محصولات آنها مطابق با استانداردهای بین المللی است؟ خیر. آیا آنها فاکتورهای لازم برای رقابت در بازار جهانی را داشتند؟ دوباره، نه،» مودودی گفت.

وی تاکید کرد: یکی از وظایف اصلی صنایع ایران ارتقای این واحدها و کمک به تولید کالاهای مناسب صادراتی است که کار ساده ای نیست.

  سقوط H1 در صادرات بررسی شد

در حال حاضر همه از ارقام تجاری نیمه اول سال جاری (۲۱ مارس تا ۲۲ شهریور) انتقاد می کنند و می گویند چرا به رشد ۲۱.۷ درصدی صادرات در برنامه پنج ساله ششم توسعه نرسیده ایم. (۲۰۱۷-۲۲) برای امسال. اما هیچ کس این واقعیت را در نظر نمی گیرد که رشد الزامات خود را دارد.

وی ادامه داد: در برنامه‌های پنج‌ساله پنجم و ششم توسعه مقرر شده است که برای رسیدن به نرخ‌های رشد مورد انتظار، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مربوطه انجام شود و ظرفیت‌های تولیدی افزایش یابد. انتظار رشد در سال جاری از واحدهای تولیدی که با همان مشکلات سال گذشته دست و پنجه نرم می کنند، کاملاً بی معنی است. چگونه ممکن است این اتفاق بیفتد؟»

مودودی گفت: پس از اجرای توافق هسته ای که به طور رسمی به برنامه جامع اقدام مشترک معروف است، صادرات ایران افزایش یافته است.

او توضیح داد که دلیل این امر این نیست که کشور دارای ظرفیت تولید بی‌شماری است یا اینکه به آن فرصت داده شده تا از آن حداکثر استفاده را بکند.

«نه، اینطور نبود. بلکه طی سال‌های تحریم، کالاهای تولید داخل در انبارها انباشته شده بود، زیرا فعالیت‌های تجاری بین‌المللی ما با مشکل مواجه شده بود. با لغو تحریم ها توانستیم آن محصولات را بفروشیم و به همین دلیل آمار صادرات ما افزایش یافت.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: در نیمه اول امسال صادرات کاهش یافته است که دلیل آن عدم حفظ سطح تولید یا بازارهای صادراتی نبوده است.

وی گفت: «ما در مورد محصولاتی که کاهش شدید صادرات را نشان می‌دهد مانند کاتد مس، پسته، آهن و فولاد و برخی فرآورده‌های نفتی تحقیقاتی انجام دادیم و متوجه شدیم که انبارهای ما خالی است.

مودودی خاطرنشان کرد: ظرفیت تولید ایران محدود است و نمی‌تواند با تقاضای بین‌المللی پاسخگو باشد.

«تهیه‌کنندگان می‌گویند حتی اگر امسال با تمام ظرفیت خود کار کنیم، باز هم نمی‌توانیم رکوردهای سال گذشته را تکرار کنیم. بنابراین باید بگویم که به جز چند رشته مانند سیمان یا صنایع کاشی و سرامیک، هنوز ظرفیت تولید و صادرات مورد نیاز را ایجاد نکرده‌ایم و سرمایه‌گذاری‌هایی که تاکنون انجام شده برای تامین نیاز داخلی بوده است. >

مودودی به این نتیجه رسید که حمایت بیش از حد از تولید داخلی، اگرچه در ظاهر قابل ستایش است، اما زمانی که بدون برنامه ریزی و استراتژی انجام شود، در واقع می تواند به تجارت و بازار داخلی آسیب برساند.