پرویز مشرف؛ دیکتاتوری که پاکستانی ها قدرش را ندانستند!

اقتصادآنلاین – عاطفه حسینی؛ به گزارش اکونومیست، اما تاریخ در پاکستان دوباره تکرار شد؛ در آن زمان نواز شریف اصلا تصور نمی‌کرد که درحال تکرار اشتباه ذوالفقار علی بوتو است و قرار است پرویز مشرف هم به یک ضیاءالحق دیگر تبدیل شود!

جالب است که منطق بوتو، نخست وزیر پاکستان در سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۷ برای انتصاب ضیاء به عنوان فرمانده ارتش پاکستان مانند منطق نواز شریف برای انتخاب پرویز مشرف بود. اما ضیاء بلافاصله بوتو را در یک کودتا برکنار کرد، او را به دار آویخت و خود جایگزین او شد.

خیلی زود مشخص شد که پرویز مشرف هم ماننذ ضیاء است و قصد ندارد صرفا اجراکننده اوامر نواز شریف باشد؛ پرویز مشرف به‌طور رسمی در ۱۲ اکتبر ۱۹۹۹ با استفاده از اختیارات گسترده خود و با کودتایی، رییس حکومت پاکستان شد. در آن روز تاریخی، مشرف که خارج از کشور بود، با یک پرواز هوایی بازرگانی وارد پاکستان شد. اما شریف به فرودگاه کراچی دستور داد تا از فرود هواپیمای حامل مشرف جلوگیری کند.

اما در یک کودتای تمام عیار، فرماندهان ارتش دولت شریف را برکنار کردند و فرودگاه را تحت کنترل خود درآوردند. هواپیمای مشرف هم که سوختش در حال اتمام بود، در نهایت فرود آمد و مشرف کنترل دولت را در دست گرفت. نواز شریف نیز در خانه خود زندانی بود و سپس به تبعید فرستاده شد.

یکی از مهمترین رویدادهایی که مسیر و نوع حکومت پرویز مشرف را دستخوش تغییرات بزرگی کرد، رویدادهای کشور همسایه پاکستان یعنی افغانستان بود. به دنبال حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، مشرف علیه دولت طالبان در افغانستان به نفع دولت آمریکا وارد عمل شد. این سیاست مشرف به ارتش آمریکا در راستای غلبه بر رژیم طالبان کمک زیادی کرد و پاکستان تحت رهبری او را به یکی از مهمترین متحدان ایالات متحده تبدیل کرد.

آمریکا که در دهه ۱۹۹۰ کمک‌های مالی خود به پاکستان را قطع کرده بود، مجوز پرداخت ۱۸ میلیارد دلار به این کشو را بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ صادر کرد و جورج بوش از مشرف به عنوان «مدافع بزرگ آزادی» یاد کرد و زندگینامه مشرف که خودش منتشر کرده بو در سال ۲۰۰۶ در فهرست پرفروش‌ترین‌های نیویورک تایمز قرار گرفت.

اما علاوه بر تغییر روابط پاکستان تحت رهبری مشرف با آمریکا، عقاید شخصی او هم با رهبران سابق پاکستان تفاوت داشت. مشرف که بواسطه شغل پدرش در ترکیه هم زندگی کرده بود، یکی از طرفداران سرسخت کمال آتاتورک بود و او را اصلاح طلب بزرگ سکولار می‌نامید. او همچنین در زندگینامه خود نوشته که بسیار به موسیقی راک و مدهای غربی علاقه دارد.

علایق شخصی مشرف در نوع حکومتش بر پاکستان هم تاثیر گذاشت؛ او نام برنامه اصلاح‎طلبانه خود را «اعتدال روشنگرانه» گذاشت. رسانه‌های پاکستان در زمان پرویز مشرف به آزادی بی‌سابقه‌ای دست یافتند، موسیقی غربی در این کشور بسیار رونق گرفت و اقداماتی برای محافظت از زنان در برابر اسلامگرایان افراطی انجام داد.

پاکستان همچنین در زمان پرویز مشرف ثبات اقتصادی را تجربه کرد، رشد اقتصادی این کشور افزایش یافت  و بستر برای فعالیت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مهیا شد. او همچنین با همراهی سیاستمداران هندی، روند صلح جسورانه‌ای را آغاز کرد که به طور بی‌سابقه‌ای به حل و فصل اختلافات رقبای جنوب آسیا نزدیک شد.

با این وجود پرویز مشرف با چالش‌های بزرگی مواجه بود؛ در داخل او به عنوان دست‌نشانده آمریکا شناخته می‌شد و به همین دلیل بارها هدف حملات تروریسی قرار گرفت. دموکراسی و آزادی محدودی هم که با حمایت خود مشرف در پاکستان ایجاد شده بود، بلای جانش شد و به اعتراضات گسترده علیه حکومت او منجر شد. مهمترین مخالفان دموکراتیک او، نواز شریف (که با کودتای پرویز مشرف از قدرت کنار رفته بود) و بی نظیر بوتو هم دوباره به مبارزات انتخاباتی بازگشتند.

علاوه بر این، تناقضات موجود در موقعیت او، یعنی یک دیکتاتور روشن فکر و رهبر اعتدال‌گرای یک کشور اسلامی، او را در بهترین حالت به یک متحد غیرقابل اعتماد برای آمریکا و سایر کشورهای غربی تبدیل می‌کرد. آمریکایی‌ها همچنین از بی‌نظمی‌های داخلی پاکستان خسته شده بودند و پس از ترور بی نظیر بوتو حمایت خود را از پرویز مشرف به شدت کاهش دادند.

پس از  پیروزی مخالفان مشرف در انتخابات سال ۲۰۰۸، او از پاکستان به لندن فرار کرد. با این وجود، او همچنان یک بازیگر مهم در عرصه سیاست پاکستان بود و به همین دلیل در سال ۲۰۱۳ به کشورش بازگشت. اما با حمایت اندک مردم، شکایت‌های متعدد، رد صلاحیت در انتخابات و همچنین اتهام همدستی در قتل بی نظیر بوتو روبه‌رو شد.

در نهایت مشرف با کمک همرزمان ارتشی سابق خود، در سال ۲۰۱۶ به بهانه انجام درمان‌های پزشکی به دبی رفت. مشرف همچنین در ۲۰۱۹ به صورت غیابی و در حالی که در دبی زندگی می‌کرد به دلیل خیانت و تخلف از قانون اساسی پاکستان به اعدام محکوم شد. اما پرویز مشرف دیگر به پاکستان برنگشت و ابتدای هفته جاری، ۱۶ام بهمن ۱۴۰۱ بر اثر بیماری درگذشت.

پاکستانی‌ها مختارند که از دیکتاتوری پرویز مشرف به نیکی یاد کنند و یا میان او و سایر رهبران دیکتاتور خود تفاوتی قائل نشوند. اما پرویز مشرف علی‌رغم تمام کاستی‌هایش، بیش از هر زمان دیگری رابطه پاکستان و هند را بهبود بخشید، اهمیت نقش ژئوپلیتیکی پاکستان را افزایش داد و به آزادی رسانه‌ها و زنان کشورش بیش از هر دیکتاتور دیگری احترام گذاشت.