چرا باید اقتصاد توسعه بدانیم؟

اقتصاد آنلاین – امیرمحمد مهراد؛ احتمالا یکی از جذاب‌ترین دروسی که هر دانشجوی اقتصاد از دوران تحصیل خود به یاد دارد، اقتصاد توسعه است. اقتصاد توسعه، یک حوزه مهم و جذاب در علم اقتصاد است که به ما شیوه‌ها و ابزارهایی را ارائه می‌دهد تا جوامع و کشورها را به سوی رشد، بهبود شرایط زندگی و توسعه اجتماعی هدایت کنیم. بررسی آنچه که در گذشته رخ داده، پژوهش درباره اتفاقات حال حاضر و تصمیم برای آینده‌ای بهتر هر اقتصاددان توسعه خواهی را به وجد خواهد آورد.

در دنیایی که با تغییرات بسیار سریع در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روبه رو هستیم، شناخت درست از علم اقتصاد توسعه نه تنها به ما در تصمیم‌گیری‌های بهتر در زمینه‌های مختلف کمک می‌کند، بلکه نقشی بسیار مؤثر در بهبود شرایط زندگی افراد و جوامع نیز دارد؛ در این مسیر، ما به مفاهیم اساسی مانند رشد اقتصادی، توسعه انسانی، تفاوت‌های منطقه‌ای و نقش تجارت بین‌المللی در توسعه، پرداخته‌ایم.

اگر در کلاس یک اقتصاددان توسعه نشسته باشید، در همان ابتدایی‌ترین جلسات، با یک سوال پرتکرار مواجه می‌شوید؛ چرا باید اقتصاد توسعه بدانیم؟ 

یکی از مهم ترین دلایل آن، فهم بهتر از فرآیندها است. اقتصاد توسعه به ما کمک می‌کند تا فرآیندهای اقتصادی و اجتماعی که منجر به رشد و توسعه یک کشور می‌شوند را درک کنیم. این مورد شامل عوامل مختلفی مانند رشد اقتصادی، تغییرات دموگرافیکی ( دانش دموگرافی زیرمجموعه علوم اجتماعی است و هدف این رشته، مطالعه علمی و آماری ویژگی‌های جمعیت‌های انسانی و تغییرات این ویژگی‌ها در طول زمان است)، سرمایه‌گذاری‌ها، و تجارت بین‌المللی می‌شود. 

به عنوان فردی که لازم است برای آینده یک کشور تصمیم‌سازی کند، اقتصاد توسعه نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. دانستن در مورد اقتصاد توسعه به ما کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهتری در زمینه‌های مختلف مانند سیاست‌های اقتصادی، تخصیص منابع، توسعه زیرساخت‌ها و… بگیریم. 

فایده بعدی مطالعه اقتصاد توسعه بسترسازی برای تعامل با جهان است. در دنیای جهانی امروزه، دانستن در مورد اقتصاد توسعه به ما کمک می‌کند تا در تعاملات بین‌المللی و مذاکرات تجاری بهترین موقعیت‌ها را تشخیص دهیم. 

به عنوان آخرین مورد در این بخش لازم به ذکر است که اقتصاد توسعه به حل مسائل اجتماعی کمک شایانی می‌کند. اقتصاد توسعه به ما ابزارها و رویکردهایی را ارائه می‌دهد که می‌تواند در حل مسائل اجتماعی نظیر فقر، بیکاری، نابرابری درآمدی و… مؤثر باشد. 

به طور کلی، دانش در زمینه اقتصاد توسعه به ما کمک می‌کند تا بهتر درک کنیم چگونه یک جامعه و کشور می‌توانند به شکل پایدار و بهره‌ور توسعه یابند، چرا که ممکن است راهی برای توسعه یک کشور وجود داشته باشد اما بقای این مسیر است که یک کشور را در زمره توسعه یافتگان قرار می‌دهد و دیگری را نه.

اگر بخواهیم دقیق‌تر به این مقوله بپردازیم باید گفت: اقتصاد توسعه، زمینه‌ای از علم اقتصاد است که به مطالعه رشد اقتصادی، توسعه انسانی، کاهش فقر، بهبود شرایط زندگی، افزایش تولید و سایر عوامل مرتبط با پیشرفت یک جامعه می‌پردازد. هدف اصلی اقتصاد توسعه، بهبود کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی افراد در یک جامعه است. 

این حوزه به بررسی راه‌هایی می‌پردازد که کشورها می‌توانند برای رشد اقتصادی پایدار و توسعه اجتماعی بهره‌برداری کنند. این دانش، شامل بررسی سیاست‌های اقتصادی، تجارت، سرمایه‌گذاری‌ها، توسعه زیرساخت‌ها، آموزش و بهبود نظام بهداشت و درمان می‌شود. اقتصاد توسعه تلاش می‌کند تا راهکارها و راهبردهایی را برای کشورها ارائه دهد تا از منابع موجود خود بهینه‌ترین استفاده را کرده، اقتصاد خود را به سمت رشد و پیشرفت هدایت کنند و در عین حال، بهبود شرایط زندگی مردم را فراهم کنند. 

همراهی ۷۰ ساله مفهوم توسعه با اقتصاد

مفهوم اقتصاد توسعه به مدت چند دهه است که مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این مفهوم در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ به طور گسترده‌تر و پررنگ‌تر در ادبیات اقتصادی مطرح شد. در این دوره، توجه به توسعه اقتصادی به عنوان هدف اصلی بسیاری از کشورها جلب شد و نظریات مختلفی در این زمینه مطرح شد. سپس در دهه‌های بعد، با پیشرفت‌های تجربیات و نظریات اقتصادی، مفهوم اقتصاد توسعه با تغییرات متعددی روبه‌رو شد. تعامل بین عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی در تعیین مسیر توسعه اقتصادی مؤثر واقع شد. از آن زمان تا به امروز، مفهوم اقتصاد توسعه همچنان در حال بررسی، تطبیق و تغییر است و اقتصاددانان به تجربیات گذشته و شرایط کنونی به منظور بهبود شرایط زندگی افراد و توسعه پایدار جوامع تمرکز دارند.

در اینجا به معرفی چند اقتصاددان توسعه می‌پردازیم:

نامی آشنا برای اهالی اقتصاد؛ آمارتیا سن: این دانشمند هندی به خاطر کارهایش در زمینه توسعه انسانی و اندازه‌گیری فقر جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۹۸ را آن خود کرد. 

جفری ساش: او به خاطر مطالعاتش درباره اقتصاد توسعه و تجارت بین‌المللی شناخته میشود.

اقتصاددانی دیگر در حوزه اقتصاد توسعه؛ جوزف استیگلیتز: این اقتصاددان آمریکایی به دلیل مطالعاتش در زمینه نقش سیاست‌های دولتی در توسعه اقتصادی مشهور است و جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد. 

پل کروگمن: او به دلیل مطالعات خود در زمینه تئوری تجارت بین‌المللی و تأثیر آن بر توسعه اقتصادی شناخته می‌شود و جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۰۱ را دریافت کرد

آبهیجیت بنرجی: این اقتصاددان هندی به خاطر مطالعاتش در زمینه توسعه اقتصادی و نقش تجارت بین‌المللی در این زمینه شناخته می‌شود. 

ننوئک کویو: او به عنوان یک اقتصاددان تجربه غنی از کار در سازمان ملل داشته و به مسائل توسعه اقتصادی در کشورهای در حال توسعه پرداخته است. 

مارتین راول: او به خاطر مطالعاتش در زمینه تجزیه و تحلیل رفتارهای اقتصادی و اثرات آنها بر توسعه شناخته می‌شود. 

این فهرست تنها نمونه‌ای از برجسته‌ترین اقتصاددانان حوزه اقتصاد توسعه است و در دنیای پویای اقتصادی، تعداد دیگری از دانشمندان نیز در این حوزه فعالیت دارند.