کشاورزی کشور اقتصادی نیست

به گزارش ایران اکونومیست ، یکصد و سی و هفتمین نشست علمی-تخصصی پژوهشگاه توسعه و آینده نگری با عنوان «نقش موازنه تولید و مصرف محصولات کشاورزی در مهار تورم» با حضور مجتبی پالوج قائم‌مقام مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان مدیر علمی، غلامحسین آقایان مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور برنامه‌ریزی و توسعه کشاورزی دانش‌بنیان و قاسم محمدی نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و مدیرعامل سابق کشت و صنعت مغان به‌عنوان سخنران برگزار شد.

در ابتدای نشست مجتبی پالوج، قائم‌مقام مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به تاریخچه ظهور مفهوم تورم، گفت: پیدایش این پدیده در اروپا به سده نوزدهم میلادی بازمی‌گردد در واقع تورم یک پدیده اروپایی به‌حساب می‌آید که برای پوشش هزینه‌های جنگ، دولت‌های اروپایی اقدام به چاپ پول کردند و این پول‌های بی‌پشتوانه به پدیده تورم منجر شد.

وی با اشاره به سه دسته‌بندی از پدیده تورم، افزود: گاهی تورم حاصل فزونی پول، گاهی حاصل فزونی تقاضا و گاهی حاصل فزونی قیمت‌ها است. در این بین باید توجه داشت فارغ از این سه دسته، تورم در مجموع موجب سفته‌بازی، کاهش امید، کاهش جذابیت دارایی پولی و… می‌شود، بنابراین سیاستمداران همواره در پی کاهش تورم هستند و در این میان لازم است بدانیم برخورد با تورم باید ریشه‌ای باشد نه مقطعی.

این محقق در ادامه به اهمیت مقوله کشاورزی و مواد غذایی اشاره کرد و ادامه داد: بحث امنیت غذایی و خودکفایی در امنیت غذا و اطمینان از غذای سالم باید مورد توجه ویژه سیاست‌گذاران حوزه کشاورزی و سلامت جامعه باشد. جالب است بدانیم قبل از انقلاب بخش کشاورزی کشور در مجموع ۲۵ میلیون تن تولید داشت و هم اکنون این رقم به ۱۲۵ میلیون تن تولید رسیده است. در این راستا اقدامات گسترده‌ای صورت پذیرفته است، به‌عنوان مثال در تولید ماهی قبل از انقلاب زیر ۵۰ هزار تن تولید را تجربه کرده‌ایم که این عدد هم اکنون بیش از ۱.۲ میلیون تن رسیده و برنامه‌ریزی صورت‌گرفته برای افزایش تولید تا مرز ۱.۸ میلیون تن در قالب برنامه هفتم صورت پذیرفته است با این حال باید به محدودیت‌های اقلیم نیز توجه ویژه داشته باشیم.

پالوچ همچنین به مقوله الگوی مصرف مواد غذایی اشاره کرد و گفت: استفاده مردم از مواد غذایی تابعی از درآمد، تبلیغات و… است که همگی در جای خود دارای اهمیت خاص است. بانک جهانی در هر دو هفته گزارشی از تورم مواد غذایی منتشر می‌کند که بررسی این گزارش‌ها نشان می‌دهد افزایش قیمت‌های مواد غذایی یک پدیده جهانی است؛ ولی باید توجه داشت که این مساله جهانی با توجه به مسائل اقتصادی ما در کشور مزید مشکل برای مردم شده است که می‌توان با مدیریت درست از این پدیده گذر کرد.

سیاست ۱۳۰ میلیون قطعه جوجه‌ریزی در ماه

در ادامه این نشست غلامحسین آقایا، مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور برنامه‌ریزی و توسعه کشاورزی دانش‌بنیان با اشاره به مأموریت رصد توازن میان تولید و مصرف مواد غذایی، گفت: امروزه دنیا به این نتیجه رسیده است که امنیت غذایی مساوی با امنیت ملی است به ویژه بعد از کرونا و جنگ‌های صورت گرفته، این موضوع مهم‌تر از قبل شده است.

وی با اشاره به نقشه تولید و مصرف مواد غذایی تحت عنوان پروژه افرازبندی، گفت: رشد تجمعی بخش کشاورزی به‌صورت میانگین در سال‌های اخیر ۲۹ درصد بوده است که این میزان رشد، بخش کشاورزی را از بخش نفت و صنعت جلوتر برده است. درعین‌حال در بخش سرمایه‌گذاری وضعیت مطلوبی را در بخش کشاورزی تجربه نکرده‌ایم. باید توجه داشته باشیم در صورت عدم سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، رشدی که در این بخش صورت بپذیرد به معنای این است که در واقع داریم از منابع طبیعی مصرف می‌کنیم و این موضوع مهمی است که نیازمند برنامه‌ریزی است.

وی با اشاره به زنجیره تأمین در بخش کشاورزی، افزود: خرید بالای ۱۰ میلیون تن گندم در کشور و پیش‌بینی‌های سال آینده نیز همین روند خوب تولید را نوید می‌دهد و بر اساس بررسی مدل‌های هواشناسی خوشبختانه وضعیت تولید گندم در کشور مطلوب خواهد بود. همچنین بر اساس مدل‌های ارزیابی، بررسی وضعیت بارش‌ها، رطوبت خاک و وضعیت سدها، امسال و سال آینده شرایط خوبی را در بخش کشاورزی پیش‌رو خواهیم داشت.

آقایا ادامه داد: در این شرایط باید به فکر بهره‌وری باشیم، پیش‌بینی شرایط بهره‌ور و بسته‌های حمایتی در حوزه گندم شرایط خوبی را نوید می‌دهد. البته سیاست‌های عرضه نان به اجزای دیگر نیاز دارد که باید به آنها توجه کرد.

وی با اشاره به نمودار قیمت شیر در ماه‌های مختلف سال، افزود: به‌عنوان‌مثال در سال ۱۴۰۱ با افزایش نرخ ارز یک افزایش نرخ در زمینه تولید شیر را تجربه کردیم، با این وجود در چند ماه گذشته محصولات لبنی زیر قیمت مصوب وارد بازار شده است. بر اساس بررسی مدل‌های موجود در حوزه مصرف مواد غذایی، مصرف گوشت مرغ جایگزین مصرف گوشت دام سبک و سنگین شده است.

این محقق با اشاره به محدودیت دام مولد و تله قیمت خوراک دام در سال گذشته و قیمت تمام شده دام، گفت: برای ایجاد موازنه در تولید و مصرف محصولات کشاورزی و مهار تورم، حمایت از تولیدکننده باید همواره مورد توجه ویژه باشد.

مشاور وزیر جهاد کشاورزی افزود: با بررسی تمام مدل‌های موجود در شرایط تورم باید یارانه تولیدکننده را حفظ کنیم و باید بدانیم یارانه تولید مهم‌تر از یارانه بخش مصرف است و همچنین قیمت‌ها با سرعتی که بالا می‌روند با همان سرعت پایین نمی‌آیند. در بخش کشاورزی باید توجه داشت که برخی از تولیدکنندگان دچار نوسان و حذف می‌شوند. با این وجود سیاست ۱۳۰ میلیون قطعه جوجه‌ریزی در ماه هدف وزارت جهاد کشاورزی است که خوشبختانه اجرا شده است و درعین‌حال باید توجه کنیم اکنون دولت وارد خرید مرغ بشود تا قیمت‌ها دچار افت نشوند. در مجموع باید به موازنه قیمت تولید و مصرف و صرفه تولید توجه شود. این پدیده در روغن و دانه روغنی و حتی در ماه‌های برداشت برنج نیز باید مورد توجه باشد تا تولید به‌هیچ عنوان دچار آسیب نشود.

وی با اشاره به محصول سیب‌زمینی در سال جاری گفت: لازم به ذکر است تولید سیب‌زمینی می‌تواند در بخش صادرات مورد بهره‌برداری ویژه قرار گیرد، چرا که بر اساس برآوردهای صورت گرفته، کشور روسیه نیازمند سیب‌زمینی است و در این میان کشورهای پاکستان و ترکیه نمی‌توانند این نیاز را برآورده کنند. بنابراین با انبارداری درست می‌توان از این فرصت استفاده کرد. باید توجه داشته باشیم بخش کشاورزی صنعت نیست که یک سو نهاده وارد شود و از سوی دیگر به طور مکانیزه محصول خارج شود، بلکه چندین ماه زمان لازم است تا به تولید محصول منجر شود.

آقایا ادامه داد: بحث افرازبندی زمانی و مکانی در بحث کشاورزی می‌تواند مورد توجه باشد. اگر بتوانیم شرایط تولیدات کشاورزی را تسهیل کنیم و با راهبرد درست عمل کنیم و شرایط سود حاشیه بازار را برای کشاورز در نظر بگیریم، می‌توانیم مقوله امنیت غذایی را تا حدود زیادی کنترل کنیم و در این میان باید بدانیم قیمت ثابت در بخش تولید کشاورزی جواب نمی‌دهد. قیمت‌گذاری باید در یک طیف مقاومتی و حداکثری باشد. به‌عنوان‌مثال اگر ۱۰ درصد تولید مرغ هم کاهش پیدا کند عددی نزدیک به ۲۵۰ هزار تن مرغ می‌شود که این میزان را از هیچ جای دنیا نمی‌شود جمع‌آوری کرد؛ بنابراین به هر ترتیبی شده است باید میزان و حجم تولید را حفظ کنیم تا به دو هدف امنیت غذایی و مهار تورم نائل شویم.

آیا زنجیره تولید محصولات کشاورزی شکل‌گرفته است؟

در ادامه این نشست قاسم محمدی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و مدیرعامل سابق کشت و صنعت مغان گفت: موازنه تولید و مصرف مواد کشاورزی به‌گونه‌ای شده است که هم تولیدکننده احساس زیان می‌کند و هم مصرف‌کننده احساس می‌کند هزینه بالایی را پرداخت می‌کند. به نظر می‌رسد کشاورزی ما اقتصادی نیست بلکه روند وضعی دارد.

وی ادامه داد: افزایش نرخ رشد و کنترل تورم باید مورد توجه باشد و تولید را حفظ کرد. نگاه تاجرمنشانه در برخی از مواقع مانع حداکثر تولید می‌شود. همچنین مدیریت مقوله آب نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است و باید به سمت آبیاری زیر سطحی حرکت کنیم.

محمدی، با اشاره به راهبردهای بخش کشاورزی، گفت: در بخش راهبردها باید در ابتدا پرسید آیا زنجیره تولید محصولات کشاورزی شکل‌گرفته است؟ دراین‌بین باید روی بحث آب توجه خاص داشته باشیم. شهرک‌های کشاورزی هم اکنون ناقص مانده و سرمایه گذاری‌های ناقص و به مرحله تولید و بهره دهی نرسیده موجب عدم سود اقتصادی حاصل از این طرح‌ها موجب تورم شده است. به‌عنوان‌مثال تبدیل شکر فله به شکر خانواده با چندین دستگاه صنعتی می‌تواند محقق شود. همچنین باید نقش مردم را به‌درستی به آنها بگوییم. بازچرخانی و بازیافت محصولات نیز باید مورد توجه واقع شود و اصلاح نهاد حقوقی بخش کشاورزی در ایران در حوزه‌های مختلف باید موردتوجه قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه دانش‌بنیان‌ها می‌توانند با تولید بذر و نهال مقاوم و متناسب با اقلیم ایران، به بهره‌وری بیشتر و کنترل قیمت تمام شده و مهار تورم در این بخش کمک کنند، گفت: ضروری است به سوی آبیاری زیر سطحی حرکت کنیم. در واقع این آبیاری کمک می‌کند تا مشکل آب حل و زمین نم‌دار شود.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس هشتم با اشاره به مدل‌های کاهش هزینه افزود: برنامه‌ریزی برای حضور متخصصان در مزارع تولید و حمایت از کشاورز باید مورد توجه واقع شود و همچنین باید سیستم‌های بروکراسی به نحوی اصلاح شود تا مسئله کشاورز حل شود.

وی با بیان اینکه کشاورزی ریسک بالایی دارد، گفت: توجه به این بخش برای دولت ضروری است.

وی با اشاره به اینکه زنان می‌توانند در عرصه کشاورزی وارد شوند و موفق هم باشند، خاطرنشان کرد: اگر بانک‌ها همراهی لازم را داشته باشند می‌توانند مسائل بخش کشاورزی را رفع کنند. همچنین رشد تولید و مصرف پایدار نباید فراموش شود.

محمدی در پایان گفت: همراهی و حمایت‌های ریاست جمهوری با مجموعه کشت و صنعت مغان این مجموعه عظیم را تبدیل به مجموعه‌ای سودرسان و فعال کرد که این اقدامات با تلاش جوانان این مرز و بوم رقم خورد.