کلید سرمایه گذاری خصوصی برای حفظ بناهای تاریخی

ایران آثار و بناهای تاریخی متعددی دارد که امثال آنها به عنوان میراث معماری در کشورهای دیگر ثبت می شود.

از آنجایی که بودجه عمومی برای حفاظت از این بناهای تاریخی کافی نیست، دولت‌ها در سراسر جهان برای مشارکت بخش خصوصی لابی کرده‌اند.

بارزترین نمونه چنین سیاستی را می توان در ایتالیا مشاهده کرد. طی دهه گذشته سالانه بالغ بر ۴۰۰ میلیون دلار از منابع شرکت های ایتالیایی به پروژه های فرهنگی سرازیر شده است. در مقابل، این شرکت‌ها مشوق‌ها و معافیت‌های مالیاتی متفاوتی دارند.

به نظر می‌رسد مقامات ایرانی نیز متوجه شده‌اند که تنها راه حفظ بناهای تاریخی، تشویق بخش خصوصی برای کسب منافع اقتصادی از این بناها با مقاوم‌سازی آنها است.

به همین منظور، صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در سال ۱۳۸۴ تأسیس شد.

بر اساس گزارش خواهر نشریه تجارت فردا فایننشال تریبون، این صندوق بین سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۲ تنها ۱۰ بنای تاریخی را به بخش خصوصی واگذار کرد. در دولت حسن روحانی، رئیس جمهور، حدود ۸۰ بنای تاریخی به این فهرست اضافه شد و در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد از ۲۶۹ بنای تاریخی فهرست شده توسط صندوق به بخش خصوصی منتقل شده و در حال مرمت و مرمت هستند.

تغییر کاربری بناها و بناهای تاریخی برای استفاده تجاری منتقدان خاص خود را دارد که معتقدند حفاظت و صیانت از میراث معماری جزو وظایف دولت است و دخالت بخش خصوصی به آثار تاریخی آسیب وارد می کند.

محمدرضا پوینده، مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی گفت: کمیته فنی – بازرگانی در ICHHTO صلاحیت متقاضیان سرمایه‌گذاری در آثار تاریخی را ارزیابی می‌کند.

ابتکارات در مورد تغییر کاربری بناهای تاریخی باید به تصویب این کمیته نیز برسد. اگر سرمایه‌گذار خصوصی هر گونه تغییری را در پروژه اصلی اعمال کند، بنا به دست مردم بازگردانده می‌شود.»

دو نهاد غیرخصوصی دیگر، یعنی وزارت راه و شهرسازی و شهرداری ها، به همراه صندوق بر روند مرمت بناها نظارت دارند.

«کاربرهای جدید بناهای تاریخی مطابق با وضعیت گذشته آنها خواهد بود. در این بین، تغییر کاربری آنها باید برای سرمایه گذاری بخش خصوصی منافع اقتصادی داشته باشد.

پوینده خاطرنشان کرد: کسانی که مخالف واگذاری هستند باید وضعیت فعلی بناهای تاریخی را در نظر بگیرند.

«بیشتر آنها در حال فروپاشی هستند یا به کانون آسیب های اجتماعی تبدیل شده اند. سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و بازسازی چنین ساختمان‌هایی برای به دست آوردن منافع در ازای آن، بسیار بهتر از رها کردن آن‌ها در معرض پوسیدگی است.

از سوی دیگر، دولت پولی برای تقویت این ساختمان ها ندارد. کل درآمدهای نفتی برای تعمیر تمام بناهای تاریخی ایران که بیش از یک میلیون است کافی نخواهد بود. هیچ کشوری در جهان نمی‌تواند میراث معماری خود را حفظ کند یا ساختمان‌ها را بدون کمک بخش خصوصی ارتقا و مقاوم‌سازی کند. اسپانیا و پارادورس را مثال بزنید.”

Paradores زنجیره‌ای از هتل‌های لوکس اسپانیایی است که در قلعه‌ها، کاخ‌ها، قلعه‌ها، صومعه‌ها، صومعه‌ها و دیگر ساختمان‌های تاریخی مستقر شده‌اند. آنها به جاذبه های گردشگری میراث می افزایند و به حفظ بناهای تاریخی کمک می کنند.

این مقام مسئول در پاسخ به سوالی در مورد امکان اقتصادی واگذاری به سرمایه گذاران گفت: تمام ساختمان هایی که فروخته شده اند از نظر مالی مقرون به صرفه هستند. گردشگران داخلی و خارجی مشتاق اقامت در هتل‌ها و رستوران‌های سنتی ایران مانند کاروانسراها (مهمان‌خانه‌های کنار جاده‌ای هستند که مسافران بتوانند در آن استراحت کنند و از سفر یک روزه خود خلاص شوند). سرمایه‌گذاران همچنین برای ساختمان‌های تاریخی واقع در شهرهای محبوب گردشگران و همچنین کاروانسراها در امتداد جاده ابریشم، زمینه قوی‌تری ایجاد می‌کنند.

علاوه بر سرمایه‌گذاران داخلی، شرکت‌هایی از ایتالیا، چین، ژاپن، ترکیه و کره جنوبی نیز آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری برای حفظ میراث معماری ایران اعلام کرده‌اند، اما این پروژه‌ها هنوز قوت نگرفته‌اند.

پوینده با اشاره به اینکه این صندوق ۵۰ درصد سرمایه مورد نیاز برای مرمت آثار تاریخی را در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهد، گفت: ICHHTO از مدیران ارشد شرکت پارادورس دعوت کرده است تا طی یکی دو ماه آینده به ایران سفر کنند و امیدواریم به توافق همکاری منعقد شود.

کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین، هتل آپادانا شیراز، هتل عامری کاشان و هتل لاله یزد از موفق ترین پروژه های صندوق است.