سودان دارای منابع وسیع نفت، طلا و کشاورزی است. این منابع تحت کنترل چه کسی قرار دارند؟
درگیری سودان همچنان در حال بازآفرینی کشوری با جمعیت ۵۰ میلیون نفر است، در میان جابجایی‌های وسیع و مبارزه بر سر منابع.
(الجزیره)
جنگ داخلی سودان که به سال سوم رسیده، ارتش را در مقابل نیروی شبه‌نظامی حمایت سریع (RSF) در یک کشمکش ویرانگر برای به دست آوردن قدرت به هم پیوسته است.
این درگیری بزرگ‌ترین بحران جابجایی جهان را به‌وجود آورده است؛ بیش از ۹٫۵ میلیون نفر در ۱۸ ایالت سودان از خانه‌های خود رانده شده‌اند و میلیون‌ها نفر با خطر گرسنگی روبه‌رو هستند.
سودان دارای منابع طبیعی عظیمی است، از جمله نفت، طلا و اراضی کشاورزی که می‌توانستند به تغذیه مردم کمک کنند، اما درگیری‌ها و تغییرات مداوم در کنترل این منابع این امکان را از بین می‌برند.
در ادامه هشت نقشه و نمودار برای نشان دادن منابع سودان و اینکه چه کسی آنها را کنترل می‌کند، آورده شده است:
چه کسی چه چیزی را در سودان کنترل می‌کند؟
ارتش بخش عمده شمال و شرق را در اختیار دارد، از جمله پایتخت خرطوم و سایر شهرهای کلیدی در طول نیل و بندر استراتژیک سودان بر دریای سرخ.
نیروهای RSF دست خود را بر منطقه غربی دارفور محکم کرده‌اند؛ پس از آن‌که در ۲۶ اکتبر الفاشر، پایتخت استان دارفور شمالی را تصرف کردند، این شهر را تقریباً ۱۸ ماه محاصره کرده بودند.
صادرات اصلی سودان چه هستند؟
سه بخش پیشرو: نفت، طلا و محصولات کشاورزی.
در سال ۲۰۲۳، صادرات سودان به‌ارزش ۵٫۰۹ میلیارد دلار عمدتاً شامل نفت خام (۱٫۱۳ میلیارد دلار)، طلا (۱٫۰۳ میلیارد دلار)، محصولات حیوانی (۹۰۲ میلیون دلار)، دانه‌های روغنی (۷۰۹ میلیون دلار که ۶۱۳ میلیون دلار آن کنجد بود) و صمغ عربیک (۱۴۱ میلیون دلار) بود.
سودان بزرگ‌ترین صادرکننده جهان دانه کنجد و صمغ عربیک است؛ این مواد به‌عنوان پایدارکننده و امولسیفایر در صنایع غذایی و نوشیدنی جهانی به کار می‌روند و در داروسازی، مکمل‌ها و لوازم آرایشی استفاده می‌شوند.
چه کسی منابع کشاورزی سودان را کنترل می‌کند؟
جغرافیای کشور تا حد زیادی توسط رود نیل شکل می‌گیرد که سالانه سیل می‌کند و اراضی کشاورزی را آبیاری می‌نماید.
نیل سفید در خارطوم به نیل آبی می‌پیوندد و سپس به شمال به سمت مصر ادامه می‌دهد و به‌نام نیل شناخته می‌شود.
حدود نیمی (۵۱٫۴ درصد) از سودان مساحتی برای چراگاه دارد، عمدتاً در بخش جنوبی کشور که تقریباً تا خارطوم امتداد دارد.
چراگاه‌ها یا مراتع به‌دلیل قابلیت حمایت از صنایع دامپروری و پرورش دام ارزشمند هستند؛ کنترل آنها تقریباً به‌طور مساوی بین ارتش و RSF تقسیم می‌شود.
بخش شمالی مراتع، نوار معروف به «کمربند صمغ عربیک» است که در آن درختان اکاسیا که رزین ارزشمند تولید می‌کنند، کاشته می‌شوند.
اراضی زراعی سودان عمدتاً بین نیل آبی و نیل سفید متمرکز هستند؛ در این ناحیه ایالت گزیرا قرار دارد که تحت کنترل نیروهای مسلح است.
(الجزیره)
چه کسی نفت سودان را کنترل می‌کند؟
صادرات نفت، منبع اصلی درآمد سودان است.
تولید بین سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۱۰ از ۲۰۰,۰۰۰ بشکه در روز به نزدیک ۵۰۰,۰۰۰ بشکه در روز گسترش یافت. در سال ۲۰۱۱، پس از جدایی جنوب سودان که ۷۵ درصد از ذخایر نفتی سودان را با خود برد، این تولید سقوط کرد.
تا سال ۲۰۲۳، بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، خروجی به ۷۰,۰۰۰ بشکه در روز کاهش یافت.
موسسه رصد‌خانه پیچیدگی اقتصادی تخمین زد که نفت خام همچنان یکی از بزرگ‌ترین صادرات سودان در سال مذکور بود و ارزش آن ۱٫۱۳ میلیارد دلار بود که آن را به عنوان چهل‌امین بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام جهان معرفی می‌کند.
خریداران اصلی آن شامل مالزی (۴۶۸ میلیون دلار)، ایتالیا (۲۹۹ میلیون دلار)، آلمان (۱۲۵ میلیون دلار)، چین (۱۰۵ میلیون دلار)، سنگاپور (۸۰٫۳ میلیون دلار) و هند (۵۱٫۴ میلیون دلار) بودند.
تا سال ۲۰۲۴، ذخایر نفتی سودان حدود ۱٫۲۵ میلیارد بشکه برآورد شد، در حالی که ذخایر گاز طبیعی ۳ تریلیون فوت مکعب بود. با این حال، سودان نه گاز تولید می‌کند و نه به‌طور قابل‌توجهی مصرف می‌کند.
اکثریت میادین نفتی سودان در جنوب، نزدیک به مرز جنوب سودان، قرار دارد و بخش‌های نفتی این دو کشور به‌شدت به‌هم مرتبط هستند. بسیاری از این میادین در حال حاضر تحت کنترل RSF هستند.
این صنعت توسط پنج پالایشگاه در مناطق مرکزی و شمالی پشتیبانی می‌شود. بزرگ‌ترین آن پالایشگاه خارطوم است که می‌تواند ۱۰۰,۰۰۰ بشکه در روز پردازش کند و تا اواخر ژانویه ۲۰۲۵، در اختیار SAF قرار دارد.
ارتش همچنین پالایشگاه کوچکتر بندر سودان را تحت کنترل دارد.
خطوط لوله نفت خام را از میادین جنوبی به پایانه صادرات بشایر در جنوب بندر سودان منتقل می‌کنند؛ این مسیر برای نفت سودانی و سودان‌جنوبی حیاتی است. خط لوله از ال‑اوبید به بندر سودان عمدتاً تحت کنترل ارتش باقی مانده است.
چه کسی طلاهای سودان را کنترل می‌کند؟
سودان یکی از پیشروترین تولیدکنندگان طلا در آفریقا است که معادن آن در سراسر شمال‌شرقی، مرکز و جنوب پراکنده‌اند.
اکثریت معادن در شرق سودان تحت کنترل ارتش سودان قرار دارد، در حالی که معادن مرکزی و جنوب‌غربی به‌طور عمده تحت کنترل RSF هستند.
بخش عمده طلا از طریق معدن‌کاری سنتی و مقیاس کوچک استخراج می‌شود که صدها هزار نفر را اشتغال می‌دهد اما عمدتاً خارج از چارچوب نظارتی دولت فعالیت می‌کند.
از زمان آغاز جنگ در سال ۲۰۲۳، کنترل معادن طلا و مسیرهای تجاری به منبع حیاتی تأمین مالی برای هر دو طرف درگیر تبدیل شده است.
آژانس‌های خبری محلی در ماه ژوئیه گزارش دادند که علیرغم درگیری، تولید طلا در سودان به ۶۴ تن در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است که نسبت به ۴۱٫۸ تن در سال ۲۰۲۲، ۵۳ درصد رشد داشته و درآمد صادرات قانونی ۱٫۵۷ میلیارد دلار را به ارمغان آورده است. تجارت بازار سیاه غیرقابل‌قید و شمار ادامه دارد و توسط بی‌ثباتی تغذیه می‌شود.
براساس رصدگاه پیچیدگی اقتصادی، امارات متحده عربی بیش از ۹۹ درصد از ۱٫۰۳ میلیارد دلار صادرات طلا از سودان در سال ۲۰۲۳ را خریداری کرد.
شرکای تجاری اصلی سودان کدام کشورها هستند؟
حدود ۸۰ درصد از صادرات سودان به آسیا می‌رسد، سپس ۱۱ درصد به اروپا و ۸٫۵ درصد به آفریقا.
در سال ۲۰۲۳، امارات متحده عربی به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری سودان شناخته شد؛ ۱٫۰۹ میلیارد دلار (۲۱ درصد از کل صادرات سودان) را که تقریباً به‌صورت کامل طلا بود، وارد کرد. چین در رتبه دوم قرار گرفت و ۸۸۲ میلیون دلار (۱۷ درصد) را عمدتاً در قالب محصولات گیاهی وارد کرد.
پس از آن، عربستان سعودی با ۸۰۲ میلیون دلار (۱۶ درصد) ارزش عمدتاً دامپروری، مالزی با ۴۷۰ میلیون دلار (۹ درصد) متمرکز بر نفت خام و مصر با ۳۸۷ میلیون دلار (۷٫۶ درصد) ترکیبی از کالاها قرار گرفتند.
این پنج کشور بیش از دو‑سوم صادرات سودان را تشکیل می‌دهند.
سودان در نگاه کلی
سودان سومین کشور بزرگ آفریقا است، با مساحتی حدود ۱٫۹ میلیون کیلومتر مربع (۷۱۸٬۰۰۰ مایل مربع).
تا سال ۲۰۲۴، جمعیت آن ۵۰٫۵ میلیون نفر بود که اکثر ساکنان در طول رود نیل و شهرهای بزرگ متمرکز هستند. منطقه بزرگ خارطوم تقریباً هفت میلیون نفر جمعیت دارد و نیالا در جنوب دارفور نزدیک به ۱٫۱۵ میلیون نفر ساکن دارد.
شهرهای اصلی دیگر عبارتند از ال‑اوبید (۵۶۰٬۰۰۰)، بندر سودان (۵۴۷٬۰۰۰)، کسالا (۴۱۱٬۰۰۰)، گدارف (۳۶۴٬۰۰۰)، ال‑داین (۲۶۵٬۰۰۰)، الفاشر (۲۵۳٬۰۰۰)، اد‑دامازین (۱۸۶٬۰۰۰)، جنینه (۱۶۳٬۰۰۰)، گریدی‌ها (۱۲۰٬۰۰۰) و اتبارا (۱۰۸٬۰۰۰).
(الجزیره)