تحلیل- تحریم‌های آمریکا علیه غول‌های نفتی روسیه چگونه بر روبل و اقتصاد این کشور تأثیر می‌گذارد
تابلوی نرخ ارز در مسکو
مسکو (رویترز) – در این مطلب به بررسی این موضوع می‌پردازیم که تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌های نفتی روسی، روس‌نفت و لوک‌اویل، که از ساعت ۱۷:۰۱ به وقت گرینویچ در روز جمعه اجرایی می‌شوند، چگونه ممکن است بر بازار ارز خارجی روسیه تأثیر بگذارد.
پیش از فرارسیدن این موعد، در پی انتشار گزارش‌هایی مبنی بر طرح پیشنهادی آمریکا برای پایان دادن به جنگ اوکراین، ارزش روبل در حال تقویت بود؛ طرحی که در صورت اجرا، می‌تواند به لغو تحریم‌ها منجر شود.
وضعیت بازار ارز روسیه چگونه بوده است؟
این بازار سال گذشته در ماه ژوئن با تحریم اپراتور اصلی خود، بورس مسکو (MOEX)، و در ماه نوامبر با تحریم سومین بانک بزرگ روسیه، گازپروم‌بانک، ضربه خورد.
تحریم‌ها علیه بورس مسکو تمام معاملات دلاری و یورویی را متوقف کرد. یوآن چین که همچنان در بورس مسکو معامله می‌شود، به ارز خارجی غالب تبدیل شده است.
از آن زمان، ارزهای غربی به‌صورت فرابورس و از طریق حساب‌های دلاری داخلی که فاقد حساب‌های کارگزاری در خارج از کشور هستند، معامله می‌شوند. بانک مرکزی از نرخ‌های این معاملات برای تعیین نرخ رسمی ارز استفاده می‌کند.
در سال ۲۰۲۴، ارزش روبل در برابر دلار ۳۷ درصد کاهش یافت که تحریم‌ها و حمله اوکراین به منطقه کورسک روسیه از عوامل اصلی آن به شمار می‌رفتند.
در نیمه اول سال ۲۰۲۵، روبل به دلیل افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی و امید به حل‌وفصل مسالمت‌آمیز جنگ اوکراین با آغاز مذاکرات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با روسیه، تا ۴۵ درصد تقویت شد.
با وجود اینکه اکثریت قاطع تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند که ارزش روبل بیش از حد واقعی است و با ارزش منصفانه‌ای نزدیک به ۱۰۰ روبل در برابر هر دلار، باید تضعیف شود، این ارز در نیمه دوم سال ۲۰۲۵ باثبات باقی ماند.
اقتصاددانان این رفتار غیرمنتظره روبل را به کاهش کندتر از انتظار نرخ بهره، مداخلات ارزی بانک مرکزی، واردات ضعیف به دلیل کندی اقتصادی و سیاست دولت برای ترویج جایگزینی واردات نسبت می‌دهند.
نقش روس‌نفت و لوک‌اویل در بازار ارز چیست؟
تحریم‌های جدید تمام معاملات با این دو شرکت روسی را مسدود می‌کند. لوک‌اویل تا ۱۳ دسامبر فرصت دارد تا دارایی‌های بین‌المللی خود را بفروشد. یکی از مقامات وزارت خزانه‌داری آمریکا روز پنجشنبه اعلام کرد هر شرکتی که نفت روسیه را خریداری کند نیز مشمول تحریم‌های آمریکا خواهد شد.
شرکت‌های نفتی و سایر صادرکنندگان، درآمدهای ارزی خود را که اکنون عمدتاً به یوآن است، به روسیه بازمی‌گردانند و برای پرداخت مالیات، حقوق و سایر هزینه‌های داخلی، آن را به روبل تبدیل می‌کنند.
تحلیلگران شرکت خدمات مالی روسی «فینام» تخمین می‌زنند که روس‌نفت و لوک‌اویل تا ۳۵ درصد از فروش ارز داخلی را به خود اختصاص داده‌اند. آن‌ها پیش‌بینی می‌کنند که فروش کلی ارز در اوایل دسامبر بین ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش یابد.
بانک مرکزی یکی دیگر از بازیگران اصلی بازار ارز است و معامله‌گران سهم آن را ۱۰ درصد تخمین می‌زنند. این بانک در تمام طول سال، فروشنده خالص ارز خارجی، عمدتاً یوآن، بوده است.
بیشتر تحلیلگران روسی انتظار دارند که پس از موعد اجرای تحریم‌ها، به دلیل کاهش فروش ارز و پیش‌بینی کاهش فروش ارز توسط بانک مرکزی از ابتدای سال ۲۰۲۶، روبل به‌تدریج تضعیف شود.
واکنش چین و هند تعیین‌کننده است
تأثیر تحریم‌ها به واکنش بانک‌ها و شرکت‌های چین و هند، خریداران اصلی نفت روسیه که حدود ۸۵ درصد از کل فروش را تشکیل می‌دهند، بستگی خواهد داشت. مقام وزارت خزانه‌داری آمریکا گفته است که پالایشگاه‌های هندی و چینی از تحریم‌ها آگاه و ریسک‌گریز هستند.
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری در تاریخ ۱۷ نوامبر اعلام کرد که تحلیل این نهاد از تأثیر اولیه تحریم‌ها بر بازار نشان می‌دهد که این اقدامات «اثر موردنظر خود را در کاهش درآمدهای روسیه از طریق پایین آوردن قیمت نفت این کشور داشته‌اند.»
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در ۲۳ اکتبر گفت که تحریم‌های جدید «ماهیتی جدی» دارند و ممکن است «عواقب مشخصی» به همراه داشته باشند، اما افزود که تأثیر قابل‌توجهی بر رفاه اقتصادی روسیه نخواهند داشت.
هم چین و هم هند، شرکای روسیه در گروه اقتصادهای بزرگ در حال توسعه (بریکس)، در تعاملات خود با نهادهای تحریم‌شده روسی محتاط بوده‌اند، زیرا از مجازات‌های نهادهای نظارتی مالی غربی هراس دارند.
تأثیر بر بودجه و اقتصاد
درآمدهای بودجه روسیه از مالیات وضع‌شده بر تولید نفت حاصل می‌شود، نه صادرات آن.
اگرچه کاهش حجم فیزیکی صادرات به دلیل تحریم‌های جدید مستقیماً به کاهش درآمدهای بودجه منجر نخواهد شد، اما افزایش اختلاف قیمت بین نفت روسیه و نفت بین‌المللی بر درآمدهای بودجه تأثیر خواهد گذاشت.
محاسبات رویترز نشان داد که قیمت روبلی نفت روسیه، که مبنای محاسبه مالیات است، در ماه نوامبر ۲۴ درصد کمتر از برآوردهای مندرج در بودجه بوده است که حاکی از کاهش بیشتر درآمدهاست.
در ۱۰ ماهه نخست امسال، درآمدهای نفت و گاز بودجه نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۱ درصد کاهش یافته است. بودجه اصلاح‌شده سال ۲۰۲۵ نیز کاهش مشابهی را برای کل سال در نظر گرفته است.
تضعیف روبل می‌تواند درآمدهای بودجه مبتنی بر روبل از فروش نفت و گاز را افزایش دهد و آن را به ابزاری جذاب برای کمک به توازن بودجه و جبران کاهش درآمدها تبدیل کند.
(گزارش از گلب بریانسکی، النا فابریچنایا و داریا کورسونسکایا)