چگونه آمازون دوران سرمایه‌داری بازارهای آزاد ما را به عصر فئودالیسم تکنولوژیک تبدیل کرد
یانیس واروفاکیس
آمازون وب سرویسز زیرساخت پایه‌ای را که سایر کسب‌وکارها برای فعالیت آنلاین به آن نیاز دارند، در اختیار دارد و حتی دولت‌ها را به خادمان خود تبدیل می‌کند. اما اکنون برخی افراد در مقابل این وضعیت ایستادگی می‌کنند.
در شش سال گذشته، در هر «بلک فرایدی» – این جشن‌واره ساختگی مصرف‌گرایی – کارگران آمازون و متحدانشان در سراسر جهان با اعتصابات و اعتراضات هماهنگ به راه افتادند. در نگاه اول، این مناقشات شبیه به مبارزه معمولی بین کارفرمای بزرگ سرمایه‌دار و افرادی که آن را به کار می‌گیرند، به نظر می‌رسد. اما آمازون یک شرکت عادی نیست. این واضح‌ترین تجلی آنچه که من «فئودالیسم تکنولوژیکی» می‌نامم است: نظام اقتصادی جدیدی که در آن بسترهای دیجیتال همچون سرورهایی رفتار می‌کنند که املاک را به جای بازارها در اختیار دارند.
برای درک قدرت فوق‌العاده آمازون، باید سیستمی را به یاد آوریم که این شرکت در حال نابود کردن آن است. سرمایه‌داری به بازارها و سود متکی بود. شرکت‌ها سرمایه تولیدی را سرمایه‌گذاری می‌کردند، کارگرانی را استخدام می‌کردند، کالاها را تولید می‌کردند و بر پایهٔ سود و زیان زندگی می‌کردند. اما نظام نوظهوری در حال شکل‌گیری است که در آن قدرتمندترین شرکت‌های سرمایه‌دار به‌کل بازار را ترک کرده‌اند. آن‌ها زیرساخت دیجیتالی را مالک‌اند که دیگران برای تجارت، کار، ارتباط و زندگی مجبور به استفاده از آن هستند.
آمازون در رأس این نظام جدید قرار دارد زیرا پلتفرم رایانش ابری – آمازون وب سرویسز (AWS) – را در اختیار دارد که سایر شرکت‌های فناوری مانند اوبر به آن وابسته‌اند و همچنین بخش‌های عمده‌ای از بانکداری، بهداشت و درمان، لجستیک, مدیریت عمومی, رسانه‌ها و آموزش. وقتی این کسب‌وکارها در AWS یکپارچه می‌شوند، هزینهٔ تغییر سرویس به‌طور چشمگیری بالا می‌رود. بنابراین شرکت‌ها به وابادهای سرزمین ابری وسیع آمازون تبدیل می‌شوند و داده‌های مشتریان خود را به آن واگذار می‌گردند. در سال ۲۰۲۰، کمیسیون اروپا آمازون را به استفادهٔ غیرقانونی از داده‌های فروش سایر فروشندگان برای به‌دست آوردن مزیت در بازار اروپا متهم کرد.
آمازون لجستیک، زیرساخت ابری، استخراج داده و فرمان الگوریتمی را در یک سامانهٔ یکپارچهٔ عمودی ترکیب می‌کند. درون انبارهای آمازون، تسلط فئودالیسم تکنولوژیک شکل ملموس‌تری به خود می‌گیرد. کارگران تحت نظارت لحظه‌به‌لحظه قرار می‌گیرند: اسکنرهای دستی و دستگاه‌های دیگر حرکت‌های آن‌ها را ردیابی می‌کنند؛ الگوریتم‌ها سرعت کار، بهره‌وری و رفتار آن‌ها را اندازه‌گیری می‌نمایند. با این حال، آمازون اعلام کرده که ادعاهای مربوط به نظارت بیش از حد «از نظر واقعیت نادرست» هستند و هر گونه ضبط برای تضمین ایمنی و کارآیی عملیات ضروری بوده است.
مصرف‌کنندگان نیز به این سامانه کشانده می‌شوند. هر کلیک، اسکرول, جستجو و خرید در آمازون الگوریتم‌های آن را آموزش می‌دهد تا نیازهای ما را پیش‌بینی کند و خواست‌های ما را تحت تأثیر خود درآورد. به‌طور مؤثر، ما کار می‌کنیم تا سرمایهٔ ابری آمازون انبوه شود. هر بار که خرید می‌کنیم، آمازون می‌تواند تا ۴۰٪ از قیمت فروش را از فروشندگان به‌عنوان آنچه من «اجارهٔ ابری» می‌نامم، دریافت کند.
دولت‌ها به‌ظاهر مأموریت نظارت بر غول‌های بزرگی مانند آمازون را بر عهده دارند, اما آن‌ها نیز به‌مانند خادمان این شرکت می‌شوند چرا که نهادهای عمومی داده‌ها و ارتباطات خود را بر روی سرورهای آمازون اجرا می‌کنند. بر اساس گزارش Guardian, وزارات کلیدی که قراردادهایشان با AWS است شامل وزارت کشور, وزارت کار و بازنشستگی, اداره مالیات و گمرک (HMRC), وزارت دادگستری, دفتر کابینه و وزارت محیط‌زیست, کشاورزی و توسعه روستایی (Defra) می‌شود.
بدیهی است که سرمایهٔ ابری به میدان‌های جنگ و دنیای مخفی نظارت نیز نفوذ کرده است. سرویس Amazon Rekognition که در سال ۲۰۱۶ راه‌اندازی شد, به نهادهای اجرای قانون از جمله ICE در ایالات متحده هدف‌گیری شد. شرکت Palantir – شرکت نظارتی که نرم‌افزاری برای مقابله با تروریسم, پیش‌بینی پلیس و ماشین حذف‌گری‌های ICE تولید می‌کند – با AWS شریک است. آمازون همچنین به‌صورت مستقیم در پروژه Nimbus, قراردادی ابری در سال ۲۰۲۱ که از طریق آن آمازون و گوگل به دولت اسرائیل محاسبات ابری پیشرفته, هوش مصنوعی و ذخیره‌سازی امن داده می‌پردازند, مشارکت دارد.
آمازون یک سودآور فئودالیسم تکنولوژیک است که زیرساخت دیجیتال مورد وابستگی دزدهای خصوصی, دولت‌ها و جوامع را در اختیار دارد. خوشبختانه نشانه‌هایی از واکنش‌پذیری وجود دارد. کمپینی که در هر «بلک فرایدی» کارگران و شهروندان را کنار هم می‌آورد – Make Amazon Pay – این تحول را به رسمیت می‌شناسد. آنچه به‌عنوان مبارزه‌ای برای حقوق کارگران آغاز شد, به ائتلافی از اتحادیه‌ها, فعالان محیط‌زیست, گروه‌های عدالت مالیاتی, مدافعان حقوق دیجیتال و شبکه‌های همبستگی مهاجران و فلسطین تبدیل گشته است. آن‌ها می‌دانند که نفوذ آمازون از حوزهٔ لجستیک, مالی, حکمرانی, تخریب زیست‌محیطی, نظارت و جنگ فراتر می‌رود.
مطالب آن – دستمزدهای منصفانه, مکان‌های کار ایمن, مذاکرهٔ جمعی, اقدام برای اقلیم, عدالت مالیاتی, محدود کردن مصرف عظیم آب آمازون, پایان دادن به درهم‌تنیدگی آن با سازمان‌های نظارتی و عملیات نظامی – به‌صورت یکدست ترکیب شده‌اند. با هم, این مطالب نقشهٔ مقاومت یکپارچه و ضروری در برابر تسلط فئودالیسم تکنولوژیک را ترسیم می‌کنند.
در دهه‌های اولیهٔ سرمایه‌داری صنعتی, همبستگی کارگرانهٔ فرامرزی دشوار بود. اما امروزه مقاومت در برابر سرمایهٔ ابری می‌تواند از ابزارهای خود برای هماهنگی در مقیاس جهانی بهره‌برداری کند. کمپین‌هایی همچون Make Amazon Pay نگاهی به ائتلاف‌های لازم برای مقابله با حاکمان ابری جدید ما می‌اندازند. شاید این تنها آغاز باشد – اما نویدبخش است.