گزارش آماری ـ تحلیلی تسنیم از صادرات و واردات چاپ در ۱۴۰۳
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صنعت چاپ و بسته‌بندی در دهه ۹۰ مسیری متفاوت را طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب گذرانده است، در همان سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ عمده نگرانی فعالان این صنعت و مسئولان فرهنگی این بود که اساساً این صنعت به‌عنوان یک صنعت در ایران شناخته نمی‌شود و واردات بی‌رویه محصولات چاپی و خروج ارز ناشی از آن اجازه نمی‌داد که این صنعت نفس بکشد.
شرکت‌های داخلی عمده سفارشات خود را به کشورهایی از جمله ترکیه می‌دادند و شرکت‌های ترک که بازار خوبی در ایران داشتند، اقدام به تأسیس شعبه در ایران می‌کردند. واردات محصولات چاپی در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ بنا به گفته مدیرکل ارشاد وقت ماهانه ۳ هزار میلیارد تومان بوده است، اما در یک حرکت ناگهانی و سال‌های پایانی دهه ۹۰ ورق برگشت و واردات محصولات چاپی در کشور به‌شدت کاهش یافت و از واردات یک‌میلیارددلاری به کمتر از ۵۰ میلیون دلار رسید، حالا این شرکت‌های ایرانی بودند که نه‌تنها عمده محصولات مورد نیاز را در داخل تولید می‌کنند بلکه چرخ صادرات را نیز اگرچه کند ولی به گردش انداخته بودند، از سال ۱۴۰۲ دوباره این روند سرعت کند به خود گرفت و آمارهای واردات محصولات چاپی رفته رفته نگران‌کننده شدند، باز نیز محصولاتی به کشور وارد می‌شدند که نه‌تنها در همین کشور خودمان تولید می‌شدند بلکه اساساً نیازی به واردات آنها نبود.
مدیرکل دفتر چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چندی پیش در مراسمی که به توسعه محورهای صادراتی صنعت چاپ و بسته‌بندی ایران می‌پرداخت، از تصمیم این وزارتخانه برای کاهش ۴۰درصدی واردات محصولات چاپی برای سال آینده خبر داده بود، موضوعی که اگر محقق شود و در مقابل زمینه تولید بیشتر محصولات چاپی در ایران فراهم شود، می‌تواند به صادرات بیشتر و توسعه صنعت چاپ نیز منجر شود، اما حجم واردات و صادرات محصولات چاپی به کشور چگونه است؟
۴۶هزار تن واردات در برابر ۲۳هزار تن صادرات
بر اساس آمارهای موجود، در سال ۱۴۰۳ در مجموع، ۴۶ هزار تن محصولات چاپی به کشور وارد شده است، در مقابل حجم صادرات محصولات چاپی از ایران به خارج از کشور، نصف این رقم یعنی ۲۳ هزار تن بوده است.
۳ عنوان اول در حوزه صادرات،؛ قوطی آلومینیومی، پوشش‌های سلفونی، کیسه‌های پلاستیکی و جعبه‌های مقوایی بوده است، عمده صادرات محصولات چاپی ایران به‌ترتیب به کشورهای افغانستان، عراق و ترکمنستان بوده است.
واردات ۲۳هزار تن تتراپک
در حوزه واردات، اما پاکت مقوایی چندلایه (تتراپک)، حجم غالب واردات را به خود اختصاص داده است، به‌گونه‌ای که از ۴۶ هزار تن محصول وارداتی ۲۲ هزار و ۹۶۰ تن متعلق به تتراپک بوده است، همچنین پوشش بیرونی محصولات سلولزی، برخی جعبه‌های مقوایی دارویی، بروشور و کاتالوگ دیگر کالاهای پرتعداد وارداتی در حوزه محصولات چاپی بوده است.
واردات پوشش پلاستیکی شبرنگ و پاکت سیگار!
میان کالاهای وارداتی، ۱۶۵۰ تن بروشور به کشور وارد شده است، همچنین ۱۳۳۰ تن کاتالوگ و یک تن پوشش‌های پلاستیکی به کشور وارد شده است، در مجموع ۴۷ قلم کالا وارد کشور شده است که میان آنها پوشش پلاستیکی شبرنگ که ایران در آن صادرکننده نیز به‌شمار می‌رود و پاکت‌های مقوایی سیگار و… نیز به چشم می‌خورد که اساساً نیازی به واردات این کالاها نبوده است، این کالاها عمدتاً از کشورهای ترکیه (۱۴ هزار تن)، چین (۹ هزار تن) و عراق ۸۹۰ تن بوده است.
این آمارها در حالی است که صنعت چاپ در سال‌های اخیر از حجم واردات محصولات خود به‌شدت کاسته است و بسیاری از نیازهای کشور حالا در داخل تولید می‌شود، اما برخی محصولات بسته‌بندی همچون تتراپک در داخل امکان تولید آنها وجود ندارد.
تلاش فعلان صنعت چاپ در سال‌های اخیر این بوده است که حجم واردات محصولات چاپی به کشور کاهش پیدا کند، در این میان ایران که در دهه‌های گذشته بازاری مطمئن برای شرکت‌های تولیدی محصولات چاپی ترکیه بود، حالا خود به یکی از صادرکنندگان به کشورهای همسایه مبدل شده است تا جایی که گفته می‌شود صادرات سالیانه صنعت چاپ ۴۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود. به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری در زمینه توسعه بیشتر چاپ بسته‌بندی می‌تواند هم از همین حجم واردات فعلی نیز بکاهد و بر حجم صادرات اضافه کند.
زارع: واردات را ۵۰درصد کاهش خواهیم داد
موضوعی که عباس زارع مدیرکل دفتر چاپ وزارت ارشاد نیز بر آن تأکید کی‌کند و می‌گوید: این دفتر با بررسی‌هایی که نسبت به محصولات صادراتی و وارداتی چاپ در دو سال اخیر به‌ویژه در سال گذشته داشته است به این نتیجه رسیده است که بسیاری از این محصولات در داخل تولید می‌شود و واردات آنها ضرورتی ندارد، کالاهایی مانند بروشور و کاتالوگ اساساً ضرورتی ندارد که به خارج از کشور سفارش داده شوند.
وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر ما باید به این سمت برویم که توان تولید تتراپک در داخل کشور را نیز ممکن کنیم تا نسبت به واردات این کالا که در بسته‌بندی محصولات لبنی و آب‌میوه کاربرد دارد، نیز بی‌نیاز از واردات شویم، در این زمینه باید به‌سمت حمایت از سرمایه‌گذاری برای احداث و راه‌اندازی چاپخانه‌هایی برویم که توان تولید این کالا را داشته باشند، برای سال جاری شعار ما حمایت از صادرات و نظم و نسخ دادن به واردات محصولات چاپی خواهد بود تا بتوانیم برای سال آینده با کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی حجم واردات مواجه باشیم.
در سال جاری به‌هیچ‌عنوان به کالایی که مشابه داخلی داشته باشد، اجازه واردات نمی‌دهیم
زارع تصریح می‌کند: بنابراین برای سال جاری به‌هیچ‌عنوان به کالایی که مشابه داخلی داشته باشد، اجازه واردات نخواهیم داد، حتی اگر تولید داخل به‌لحاظ کیفیت پایین‌تر از نمونه مشابه خارجی باشد.
بنا به گفته کارشناسان صنعت چاپ و بسته‌بندی، سال ۱۴۰۳ سال بسیار دشواری برای صنعت چاپ و بسته‌بندی کشور بود، مشکلاتی همچون ناترازی انرژی، مسائل ارزی، هزینه‌های تحمیلی ناشی از عدم ثبات در زنجیره تأمین و مشکلات مربوط به ثبت سفارش ماشین‌آلات و همچنین مسائل مربوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات برای صادرکنندگان این صنعت، از جمله چالش‌های مهمی بود که این صنعت با آنها روبه‌رو شد.
کاهش ۵۰درصدی صادرات محصولات چاپی
اگر به بررسی آمارهای صادراتی صنعت چاپ در سال ماقبل از ۱۴۰۳ یعنی ۱۴۰۲ بپردازیم، بیشتر متوجه دشواری‌های سال ۱۴۰۳ برای صنعت چاپ خواهیم شد، تاجایی که می‌توان از کاهش ۵۰درصدی صادرات نام برد، بر اساس گفته‌های مسئولان اتحادیه‌های صنفی چاپ در سال ۱۴۰۲ حدود ۴۰ هزار تن به‌صورت رسمی و تقریباً ۹۰۰۰ تن به‌صورت فروش مستقیم به خریداران خارجی صادرات داشتیم.
صنعت چاپ در ایران به‌عنوان بخشی از زنجیره تأمین بسیاری از محصولات تولیدی و فرهنگی، امکان بالقوه‌ای برای رشد و توسعه در حوزه صادرات دارد. با توجه به افزایش نیازهای منطقه‌ای و تقاضاهای بین‌المللی، بررسی وضعیت و فرصت‌های صادراتی این صنعت اهمیت ویژه‌ای دارد.
امکانات تولیدی گسترده‌ای در صنعت چاپ ایران وجود دارد، اما بیشتر آنها به‌روزرسانی نشده و نیازمند سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های مدرن است، بیشتر صادرات صنعت چاپ ایران به کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان و کشورهای کشورهای آسیای میانه متمرکز است، این بازارها به‌دلیل روابط فرهنگی و جغرافیایی نزدیک، پذیرای محصولات چاپی ایران هستند، محصولاتی که عمدتاً صادر می‌شوند شامل کتب، مجلات، مواد بسته‌بندی و محصولات چاپی تبلیغاتی هستند.
با وجود برخی موفقیت‌ها، رقابت‌پذیری محصولات چاپی ایران در بازارهای جهانی به‌دلیل استفاده از ماشین‌آلات قدیمی و هزینه‌های بالای تولید پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. تغییرات مداوم نرخ ارز و مسائل اقتصادی داخلی نیز در یک دهه گذشته در کاهش این استانداردها تأثیر داشته و پایداری صادرات را کاهش داده است، همچنین ضعف در زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل و لجستیک نیز به هزینه و زمان تحویل محصولات اثر گذاشته است.
از سوی دیگر، با رشد اقتصادی کشورهای همسایه و توسعه بازارهای نوظهور، تقاضا برای محصولات چاپی باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه افزایش یافته است، بنابراین محصولات چاپ بسته‌بندی، به‌ویژه در بخش غذایی و دارویی، چشم‌انداز صادراتی وسیعی را پیش‌پای صنعت چاپ ایران قرار داده است.
در این راستا، صنعت چاپ ایران با اتخاذ استراتژی‌های مناسب و سرمایه‌گذاری در زمینه‌های کلیدی می‌تواند سهمی قابل توجه از بازارهای بین‌المللی را به خود اختصاص دهد. برای موفقیت در این مسیر، نوسازی فناوری، بهبود زیرساخت‌های صادراتی و توسعه روابط تجاری با کشورهای هدف ضروری است. با این اقدامات، ایران می‌تواند جایگاه خود را به‌عنوان یک تولیدکننده معتبر در بازارهای جهانی تثبیت کند.
+
[انتهای پیام]
منبع: تسنیم