بازار خودروهای برقی چین در حال فروپاشی است
آمال بزرگ پکن تهدیدی برای سقوط صنعت خودروسازی جهان است.
در چین می‌توانید یک خودروی برقی «دورانده» با تخفیف بسیار زیاد خریداری کنید که در واقع هرگز استفاده نشده است. سازندگان خودروهای چینی، به‌دلیل فشار برای رسیدن به اهداف فروش در بازاری به‌طرز خشن رقابتی، خودروها را به نمایندگی‌ها می‌فروشند؛ که این نمایندگی‌ها آنها را به‌عنوان «فروخته‌شده» ثبت می‌کنند، اگرچه هیچ خریدار واقعی‌ای آنها را خریداری نکرده است. نمایندگی‌ها که با این خودروهای ثبت‌شده اما بدون خریدار گیر می‌کنند، سپس آنها را به‌عنوان «دورانده» به‌قیمت‌های کم می‌فروشند. این شیوه آنقدر رواج یافته که حزب کمونیست چین در تلاش است آن را متوقف کند. روزنامه اصلی آن، روزنامه مردم چین، در اوایل امسال شکایت کرد که این روش تقویت فروش «نظام بازار عادی را مختل می‌کند» و شرکت‌ها را به‌دلیل «پرستش داده‌ها» انتقاد کرد.
این نشانه از مشکلات جدی در صنعت خودروهای برقی چین ممکن است برای بسیاری از آمریکاییان شگفت‌انگیز باشد. خودروی برقی چین نمادی از رشد به‌نظر بی‌وقفهٔ کشور در عرصهٔ جهانی شده است. بسیاری از ناظران به افزایش محبوبیت آن به‌عنوان شواهدی از پیروزی چین در مسابقهٔ تسلط بر تکنولوژی‌های نوین اشاره می‌کنند. اما در چین، این خودروهای برقی معنای کاملاً متفاوتی دارند: تهدیدهای عمیقی که دخالت پکن در بازارها برای چین و جهان به‌وجود می‌آورد.
به‌دلیل سرمایه‌گذاری‌های بیش از حد، به‌وسیلهٔ مداخلهٔ دولتی منحرف و با زیان‌های سنگین، صنعت خودروهای برقی چین به‌نظر می‌رسد به‌سقوطی ناگزیر می‌رسد. شرکت‌های خودروی برقی در یک نبرد سرسختانه برای بقا گرفتارند. وی جیانجون، رئیس هیئت‌مدیرهٔ خودروساز چینی Great Wall Motor، در ماه مه هشدار داد که صنعت خودروسازی چین می‌تواند به بحران مالی دچار شود؛ این «فقط هنوز برآیند نیافته است».
اریک اشمیت و سلینا شو: چین در حال ساختن آینده است
برای دور زدن سانسور دولتی اخبار اقتصادی نامطلوب، تحلیل‌گران بازار برای توصیف سقوط نزولی صنعت خودروسازی چین از واژه‌ای ظاهراً بی‌احساس استفاده کرده‌اند: انحطاط که به معنای سقوط به‌درون خود است.
آنچه در بخش خودروهای برقی چین رخ می‌دهد، نوید تأثیرگذاری بر تمام بازار جهانی خودرو را دارد. ظهور چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ خودروهای برقی جهان، چالش جدی‌ای را برای حتی پیشرفته‌ترین صنایع در ایالات متحده، اروپا و سایر اقتصادهای ثروتمند به‌وجود می‌آورد. با توجه به نقش حیاتی صنعت خودرو در اقتصادهای جهان، شغل‌ها، زنجیره‌های تأمین و فناوری‌های مرتبط، اهمیت این موضوع بسیار بالاست.
اما نوسان‌های موجود در بخش خودروهای برقی چین، عیب‌های مدل اقتصادی ریاست‌دستی چین را نشان می‌دهد. دولت چین منابع فراوانی را به صنعت خودروهای برقی اختصاص داد تا در مسیر گذار به وسایل حمل‌ونقل باتری‌دار، رقبای خارجی را پشت سر بگذارد. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) برآورد می‌کند که از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۳ دولت بیش از $۲۳۰ billion کمک مالی به این بخش اختصاص داده است. این استراتژی مؤثر بود: بدون حمایت‌های دولتی عظیم، احتمالاً سازندگان خودروهای برقی چین هرگز به این سرعت رشد نمی‌کردند. در مقایسه، قانون مالیاتی اخیر حمایت‌کنندهٔ جمهوری‌خواهان تقریباً تمام سوبسیدهای فدرال برای خودروهای برقی در ایالات متحده را حذف کرد.
مشکل این است که برنامه چین، سرمایه‌گذاری بیش از حد در این بخش را تشویق کرد. مایکل دان، مدیرعامل شرکت Dunne Insights، یک شرکت مشاوره‌ای مستقر در کالیفرنیا که بر صنعت خودروهای برقی تمرکز دارد، تعداد ۴۶ شرکت خودروسازی داخلی و بین‌المللی را که در چین خودروهای برقی تولید می‌کنند می‌شمارد؛ عددی که حتی برای دومین اقتصاد بزرگ جهان نیز بیش از حد است.
دان به من گفت که بخش خودروهای برقی در چین در حال تجمیع است؛ ۱۱ شرکت چینی در حال حاضر بازار داخلی را تسلط کرده‌اند. اما به‌نظر می‌رسد این صنعت باید بیشتر کاهش یابد. کسب‌وکار خودرویی که سرمایه‌گذاری سنگینی می‌طلبد، به صرفه‌جویی در مقیاس وابسته است؛ به همین دلیل تعداد خودروسازان بزرگ در جهان بسیار کم است.
با این حال، صنعت خودروسازی چین هنوز به‌قدری نوپا است که توان جذب بازیکنان جدید، از جمله شرکت‌های بزرگ الکترونیکی را دارد. شیائومی، که از گوشی‌های هوشمند گرفته تا قابلمه‌پخت برنج تولید می‌کند، مدل اولین خودرو برقی خود را تنها سال گذشته عرضه کرد. برای جذب مشتریان در این بازار شلوغ، شرکت‌های خودروهای برقی چین قیمت‌های خود را به‌طرز چشمگیری کاهش داده‌اند و سودهایشان بسیار کم است.
در اکثر اقتصادها، بازار این آشفتگی را با حذف ضعیف‌ترین شرکت‌ها رفع می‌کند. اما رهبران چین به بازار برای دستیابی به اهداف ملی خود اعتماد ندارند و به‌سرعت مداخله می‌کنند. در چین، حمایت دولتی یا مالکیت دولت بر خودروسازان، عمر کسب‌وکارهای در حال مبارزه را طولانی می‌کند. دولت‌های محلی نیز تمایلی به از دست دادن شغل‌های ایجاد شده توسط این صنایع ندارند؛ به همین دلیل مقامات شرکت‌های غیرسودآور را نگه می‌دارند. شهر ون‌ژو اخیراً برای یک سازنده خودرو برقی به‌نام WM Motor تسهیلات مالی ترتیب داد تا کارخانه محلی آن دوباره فعال شود. شهر هفی در سال ۲۰۲۰ استارت‑آپ Nio را نجات داد، اما این شرکت عمومی همچنان در حال زیان‌کردن است — $۱.۶ billion در شش‌ماه نخست امسال.
مشکلات خودروهای برقی چین پیامد مستقیم این مداخلات است که منجر به ایجاد مازاد غیرقابل‌پایدار خودروها شده‌اند. اما به جای پرداختن به این مشکلات بازار، رهبران چین بر روی آنچه «رقابت بی‌نظم» می‌نامند، مانند جنگ قیمت‌گذاری پرخاشگرانه در خودروهای برقی و فروش خودروهای «دورانده» با مسافت صفر، سرکوب می‌گذارند.
پکن دلایل خاص خود را برای اجتناب از اصلاحات اقتصادی دارد که می‌توانست صنعت خودروهای برقی‌اش را قابل‌حیات‌تر سازد. با ادامهٔ کار کارخانه‌ها، حتی با زیان، دولت می‌تواند اقتصاد را که به‌دست‌کمبود هزینهٔ مصرف‌کننده و سقوط بازار مسکن گرفتار است، تقویت کند. مهم‌تر از همه، سازندگان خودروهای برقی بخش کلیدی برنامهٔ پکن برای گسترش قدرت جهانی چین هستند.
برنامهٔ خودروهای برقی تحت رهبری دولت چین، از نظر طراحی، به‌صورت شکارچیانه عمل کرده است. با سوبسید دادن به این شرکت‌ها، چین قصد داشته است خودروسازان تثبیت‌پذیرتر در ایالات متحده، اروپا و سایر مناطق را کنار بزند. برنامه‌ریزان اقتصادی پکن مایلند به‌قیمتی مانند سودآوری، به‌تازگی رویای خود برای ایجاد یک صنعت خودروسازی رقابتی در سطح بین‌المللی را به‌عمل آورند. مایکل دان می‌گوید: «چین برای تسلط بر صنایع و بازارهای جهانی، حجم زیادی از ناکارآمدی‌های داخلی را حفظ می‌کند».
اما حتی دولت چین نیز ممکن است نتواند به‌طور نامحدود خودروسازان خود را حمایت کند. شرکت پژوهشی Rhodium Group تخمین می‌زند که سیاستگذاران چینی معادل ۳ درصد از درآمدهای مالیاتی دولت مرکزی را برای سوبسید فروش خودرو صرف می‌کنند. گرگور سباستین، تحلیلگر ارشد در Rhodium، به من گفت که این مقیاس احتمالاً غیرقابل‌پایدار است، به‌ویژه اگر دولت چین علاوه بر این به‌دنبال توسعهٔ نیمه‌هادی‌ها و هوش مصنوعی باشد. او توصیه می‌کند که سیاستگذاران چینی «به‌طرز تدریجی پدال گاز را کم کنند، اما به‌گونه‌ای که این بخش سقوط نکند».
پاتریک جورج: صنعت خودروسازی آمریکا نمی‌تواند این‌گونه ادامه دهد
دستاوردهای صنعت خودروهای برقی چین در بازار بین‌المللی نیز با تهدیدی مواجه است. دولت رئیس‌جمهور جو بایدن سال گذشته تعرفهٔ ۱۰۰ درصدی بر خودروهای برقی چین اعمال کرد که رهبر سابق، دونالد ترامپ، آن را ادامه داده است و به‌طور مؤثری این وسایل را از بازار ایالات متحده بیرون نگه داشته است. اتحادیه اروپا، کانادا، ترکیه و مکزیک نیز مالیات بر خودروهای چینی را افزایش داده‌اند. محدود شدن دسترسی به بازارهای کلیدی بین‌المللی می‌تواند برای شرکت‌های خودروهای برقی چین، بدون حمایت دولتشان، زنده ماندن را حتی دشوارتر کند.
صنعت خودروسازی بین‌المللی در حال تبدیل شدن به آزمونی از اراده‌هاست؛ بین رهبران چین که مصمم به تسلط بر این صنعت هستند و سیاستگذاران جهانی که می‌خواهند مانع این کار شوند.
این رقابت تماماً منفی نیست. با فشردن قیمت‌های خودرو، سیاست‌های چین می‌تواند به مصرف‌کنندگان در سراسر جهان نفع برساند. اما مدل اقتصادی تحت رهبری دولت چین همچنان هزینهٔ بالایی دارد؛ زیرا سوبسیدهای عظیم و قیمت‌های پایین، دولت‌های جهان را وادار به اعمال تعرفه برای دخالت در بازارها می‌کند. بازار متغیره خودروهای برقی چین اکنون تهدید می‌کند که شغل‌های صنعت را با ایجاد عدم امکان سودآوری برای هر خودروساز، به‌صورت انحصاری به خود اختصاص دهد. سرانجام، صنعت خودروهای برقی چین ممکن است رقبای خود را پشت سر بگذارد، اما در عین حال تبدیل به فاجعه‌ای مالی خواهد شد.