رشد قیمت مصالح، چقدر در تعیین قیمت مسکن اثرگذار است؟/ رشد ۲۱۴۶ درصدی قیمت کل مصالح ساختمانی در ۱۱ سال گذشته

اقتصاد آنلاین – ندا مومن: به صورت واضح افزایش هزینه‌های تولید (در مورد مسکن می‌توان به افزایش هزینه مصالح ساختمانی، کارگر و … اشاره کرد) منجر به افزایش قیمت محصول (مسکن) می‌شود. اما این افزایش قیمت در سال‌های اخیر به چه میزان بوده و چه تأثیری بر بازار مسکن گذاشته است؟

جهش قیمت مسکن همگام با قیمت مصالح

با توجه به این که مسکن نسبت به سایر گروه‌های خوراک و آشامیدنی، حمل و نقل و بهداشت و غیره بیشترین سهم را در سبد هزینه خانوار دارد، هر گونه تغییر و تحولی در قیمت آن، تاثیر بالایی بر کل اقتصاد خواهد گذاشت. همچنین دسترسی به سرپناه، یکی از مهم‌ترین نیازهای اساسی یک خانوار می‌باشد. قیمت مسکن تحت تاثیر عواملی مانند، نرخ جمعیت، نقدینگی، تورم انتظاری، شهرنشینی، میزان اجاره‌بها، درآمد سرانه، و هزینه ساخت قرار گرفته و روند‌های صعودی و نزولی و یا ثبات در بازار را در پیش می‌گیرد. نهاده‌های ساختمانی یکی از اجزای اصلی در ساخت مسکن به حساب می‌آیند و افزایش یا کاهش قیمت هر یک از آن‌ها موجب افزایش و یا کاهش قیمت مسکن خواهد شد.

همان‌طور که در نمودار زیر نشان داده شده است، همزمان با افزایش قیمت مصالح ساختمانی در کشور، قیمت مسکن شتاب بیشتری داشته است. در سال ۹۱، تورم ۴۱ درصدی مصالح ساختمانی با رشد ۵۱ درصدی قیمت مسکن همراه بوده است. بعد از آن بازار مسکن روندی تقریبا نزولی را طی کرد تا این که در سال ۹۷، همزمان با شروع تحریم‌ها علیه کشور و وقوع بحران ارزی، جهشی جدید در قیمت مسکن در کشور رخ داد که از جهش سال ۹۱ شدید‌تر بود. نرخ تورم ۶۰ درصدی مصالح ساختمانی در سال ۹۷، نرخ رشد ۸۱ درصدی قیمت مسکن را به وجود آورد. جهش بعدی قیمت مسکن، با نرخ رشد بیش از ۱۰۰ درصدی در سال ۹۹، همزمان با اعمال تحریم‌های بیشتر علیه کشور، شیوع کرونا و شوک ارزی حاصل شد و تورم ۹۷ درصدی مصالح ساختمانی در آن سال یکی از دلایل مهم ایجاد این شوک بزرگ قیمتی در بازار مسکن بود.

همچنین می‌توان همسو بودن کاهش نرخ رشد قیمت مسکن، و کاهش تورم در گروه مصالح را در سال‌های ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۵، ۱۳۹۸، و ۱۴۰۰ مشاهده کرد.

البته باید توجه داشت نقدینگی نقش اصلی را در رشد قیمت‌ها ایفا می‌کند. بررسی تغییر و تحولات بازار مسکن، و آمار ساخت و ساز‌ها و خرید و فروش واحد‌های مسکونی، رد پای نقدینگی در افزایش قیمت‌ها به وضوح دیده می‌شود. در حالی که در پایان سال ۹۹، نقدینگی با رشد ۴۰.۶ درصدی از ۳۴۶۷ هزار میلیارد تومان عبور کرده بود و در همان سال شوک ارزی و شوک قیمتی در بازار مسکن و نهاده‌های ساختمانی ایجاد شده بود. در پایان سال ۹۷ نیز، نقدینگی رشدی ۲۳.۱ درصدی را تجربه کرد. همبستگی بین نرخ رشد نقدینگی و نرخ رشد قیمت مسکن در نمودار زیر به خوبی قابل مشاهده است.

رشد ۲۱۴۶ درصدی قیمت کل مصالح ساختمانی در ۱۱ سال گذشته

طبق گزارش مرکز آمار ایران، شاخص قیمت گروه سیمان، بتن، شن و ماسه از عدد ۹۵.۰۱ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۳۶۸.۹ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۲۳۹۳ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه گچ و گچ‌کاری،  از عدد ۱۰۰.۶ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۱۷۶۰.۵ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۱۶۵۰ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه انواع بلوک سفالی و آجر،  از عدد ۹۷.۷ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۱۷۵۱.۹ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۱۶۹۲ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه موزاییک کاشی سرامیک،  از عدد ۹۵.۱ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۱۸۸۲.۹ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۱۸۸۰ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه سنگ،  از عدد ۹۷.۳ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۰۸۰.۲ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۲۰۳۶ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه آهن‌آلات، میلگرد، پروفیل درب و پنجره و نرده،  از عدد ۹۵.۳ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۳۷۱.۳ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۲۳۸۷ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه چوب، از عدد ۹۴ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۶۰۷.۲ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۲۶۷۴ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه ایزوگام و قیرگونی آسفالت، از عدد ۸۹.۴ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۶۱۲.۹ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۲۸۲۱ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه شیرآلات بهداشتی، از عدد ۹۶.۴ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۸۱۹.۲ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۲۸۲۴ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه تاسیسات مکانیکی و انواع عایق حرارتی، از عدد ۹۳.۸ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۳۲۲۱.۸ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۳۳۳۴ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه یراق آلات درب و پنجره، از عدد ۹۶.۲ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۳۰۱۶.۲ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۳۰۳۶ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه نقاشی ساختمان، از عدد ۹۱.۱ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۸۴۴.۱ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۳۰۲۳ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه تاسیسات برقی، از عدد ۹۴.۳ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۳۵۲۵.۲ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۳۶۳۶ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه شیشه، از عدد ۹۸.۸ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۶۷۳.۹ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۲۶۰۵ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

شاخص قیمت گروه خدمات، از عدد ۹۷.۴ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۱۳۷۴.۵ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۱۳۱۰ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه برای گروه مذکور را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

و در انتها، قیمت شاخص کل نهاده‌های ساختمانی، از عدد ۹۶ در بهار سال ۱۳۹۱، به عدد ۲۱۵۶.۷ در بهار سال ۱۴۰۲ رسیده که بیانگر رشد ۲۱۴۶ درصدی است. نمودار زیر، تورم نقطه به نقطه شاخص کل نهاده‌های ساختمانی را در ۱۱ سال گذشته نشان می‌دهد.

با بررسی روند قیمتی هر یک از گروه‌های مختلف نهاده‌های ساختمانی در طی ۱۱ سال گذشته می‌توان مشاهده کرد که در بین این گروه‌ها، گروه‌های تاسیسات برقی، تاسیسات مکانیکی و انواع عایق حرارتی، یراق‌آلات درب و پنجره بیشترین نرخ رشد‌ها را تجربه کرده‌اند. از طرف دیگر، گروه‌های خدمات، گچ و گچ‌کاری و انواع بلوک سفالی و آجر به نسبت گروه‌های دیگر رشد کمتری داشته‌اند.

کابوس اقتصاد دستوری برای مصالح ساختمانی

اخیرا خبری منتشر شده مبنی براین که قرار است سیمان و فولاد  به منظور کاهش قیمت مسکن، از بورس کالا خارج شوند. این در حالی است که با عرضه و معامله سیمان و فولاد در بورس کالا، مافیا و دلالان دست‌شان از این نهاده‌های ساختمانی کوتاه می‌شود و انگیزه تولیدکننده نیز جهت افزایش عرضه بالا می‌رود. تصمیم دولت، در خروج این مصالح ساختمانی از بورس کالا به سمت قیمت‌گذاری دستوری است. در واقع، با خروج سیمان و فولاد از بورس کالا که از نهاده‌های پرکاربرد در ساخت مسکن به شمار می‌روند، می‌توان شاهد چند قیمتی شدن آن‌ها در بازار، کاهش عرضه و ایجاد رانت‌های گسترده برای دلالان بود که خود به افزایش قیمت‌ها دامن می‌زند.

چه کسی ضرر می‌کند؟

بخش مهمی از هزینه‌های خانوار صرف ساخت و خرید یک واحد مسکونی می‌شود.در نوسانات قیمتی مصالح ساختمانی و به دنبال آن قیمت مسکن، تنها مصرف‌کننده با مشکل روبرو خواهد شد. در ادامه افزایش قیمت مصالح، تولید‌کنندگان و سازندگان حرفه‌ای مسکن تولید و عرضه مسکن را کاهش خواهند داد. با کاهش عرضه مسکن در مقابل تقاضای مصرف‌کنندگان، گرانی‌های مسکن به وجود خواهد آمد.

راهکار چیست؟

 برای کاهش تورم مصالح ساختمانی و کاهش قیمت مسکن، دولت می‌بایست با اقدام به اتخاذ سیاست‌های مناسب، میزان نقدینگی در بازار را کاهش دهد. کاهش نقدینگی، تورم مصالح ساختمانی و قیمت بالای مسکن را کاهش می‌دهد. از طرف دیگر، اتخاذ سیاست‌هایی در ساخت مسکن مانند، کوچک‌سازی و انبوه‌سازی و کاهش دوره ساخت می‌تواند منجر به کاهش قیمت تمام شده مسکن گردد. خروج دولت از قیمت‌گذاری در مواد اولیه نیز یکی از اقدامات ضروری است که باعث افزایش عرضه خواهد شد.